Preek over Efeziërs 5:31-33

orde avonddienst
zingen: Opwekking 339
zingen: Opwekking 609
votum en groet
gebed
zingen: Opwekking 347
Schriftlezing Efeziërs 5:1-2.21-33
preek over Efeziërs 5:31-33
zingen: Opwekking 614
zingen: Opwekking 429
huwelijksbevestiging Aart en Roos
gebed
zingen: Opwekking 602
zingen: Opwekking 121
mededelingen
inzameling gaven
zingen: Opwekking 377,1.3.4
zegen

Roos, Aart, beste mensen, broeders en zusters, geliefd in onze Heer, Jezus Christus,

Jullie hebben iets met de zee, niet waar, als beeld voor de toekomst. Dat komt goed uit, want ik heb wel iets met de zee als beeld voor bijbel lezen. En straks ga ik jullie deze bijbel geven om jullie in heel jullie toekomst te begeleiden. Dat vraagt om een combinatie dus. De toekomst heeft veel gezichten, de zee heeft veel gezichten, de bijbel heeft ook veel gezichten. En de combinatie is echt heel leuk, dat kan ik iedereen bij voorbaat vertellen.

Maar je moet er wel lef voor hebben. Net als je bij de zee lef nodig hebt om er echt van te genieten heb je dat bij de bijbel. Net als bij de zee dat lef uiteindelijk neerkomt op dat je je durft overgeven aan de beweging van de golven en de wind en bij een mooie heldere zee als op Bali dat je de veelkleurige diepte durft in te kijken en toe te laten en te verkennen, zo is dat bij de bijbel ook. Durf je je overgeven aan de beweging van de woorden en de Geest, durf je de diepten in te kijken en toe te laten en ze te verkennen?

Durf je je te laten verrassen door die ene hoge golf, durf je het aan om plotseling kopje onder te gaan in gedachten die veel dieper zijn dan je had gedacht?

Veel mensen durven dat niet bij de zee en nog veel meer mensen durven dat niet bij de bijbel. Hoe jammer ik dat ook vind, ik kan me er ook best wat bij voorstellen. Eén van mijn eerste herinneringen aan de zee was dat ik als bleek stadsjongetje van een jaar of vijf met m’n oma en wat achternichten naar zee mocht in Ouddorp. Een grote mond had ik toen ook al, dus ze dachten allemaal dat ik ook kon zwemmen. Wat een verrassing toen de geul na de eerste zandbank een halve meter dieper was dan ik groot was toen… De rest van de dag een hoofd vol zout water. Bah. Dan kost het weer even tijd om te genieten van de zee. Maar als je daar weer bent, en intussen toch hebt leren zwemmen, worden juist die plotselinge dieptes spannend.

En het gekke is dat het bij serieus lezen in de bijbel ergens ook zo gaat. Soms word je plotseling verrast. Lees je een gelijkenis van Jezus, bijvoorbeeld, en dan blijkt het aan het eind plotseling over mij te gaan. Kijkt iemand me direct aan: zo, en jij? En dan moet ik zelf zwemmen. Soms ook word je met zoveel woorden de weg gewezen naar grote diepte. Zoiets als ‘hier duiken’. Je weet niet half waar je uitkomt. Van dat laatste zijn die drie verzen uit Efeziërs hier een aardig voorbeeld. Dit mysterie is groot — dat is bij Paulus altijd zo’n bordje met ‘hier duiken, indrukwekkende diepte’. Laten we eens kijken wat er gebeurt als we hier de diepte opzoeken.

In ieder geval vinden we daar verrassingen, goede, mooie. Dat is tenminste wat Paulus op zijn bordje heeft gezet. Mysterie is bij hem nooit duister of eng, maar heeft altijd iets van ‘verrassing! had je niet gedacht’. En zo is dat maar net hier. Aan de oppervlakte ligt een citaat uit vrijwel het begin van de bijbel: ‘Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één lichaam zijn.’ Dat is eindeloos mooi en kostbaar. Het is precies wat jullie vandaag doen en vieren en waarom we allemaal blij zijn hier. Aart en Roos verlaten hun thuis definitief, en vormen vanaf vandaag echt helemaal een nieuw geheel. Daar zet Paulus dus zijn boodschap bij: ‘hier duiken’, dit is echt eindeloos diep.

En zo is het ook. Kijk maar. Ik begin gewoon van de oppervlakte af. Dit is een citaat, zei ik al. Het is een citaat uit het tweede scheppingsverhaal in de bijbel. Daar wordt de schepping getekend als echt handwerk van de God die dichtbij mensen is. Hij boetseert, hij overlegt, hij probeert uit. Eerst maakt hij de man. Dat is wat, maar het is nog niet af. Het is niet goed dat hij alleen is. Vervolgens zie je God en die mens samen op zoek naar iemand die echt bij de man past. De dieren worden geboetseerd, en krijgen een naam, maar dat is het niet. Tenslotte maakt God een vrouw uit de man, vlees van zijn vlees, been van zijn gebeente, uit zijn lichaam om samen één lichaam te vormen, een werkelijke eenheid. En dan zingt Adam, de eerste mens, zijn lied van ‘dit is nu eindelijk iemand die bij mij past’. Blijdschap en opluchting. Nu is de mens af, samen af.

En dan zegt de bijbel: Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één lichaam zijn. Zo gemaakt zijn heeft nog vandaag betekenis. Ergens gaat het altijd nog steeds zo. Je ontdekt de vrouw, de man van je leven, die echt past in de plaats die je in je hart en leven hebt voor een partner, en samen word je een nieuwe eenheid. Eindeloze verrassing: jij past bij mij, met jou ben ik pas echt af. Vandaag reden voor jullie, Roos en Aart, voor een groot feest. Maar eigenlijk alle volgende dagen ook. Je hoeft nooit meer op zoek naar een smoes om feest te vieren. 43 of 658 dagen of weken of maanden getrouwd zijn is reden genoeg.

We kijken verder. Die twee zullen één lichaam zijn, staat er. Daar moet je echt op letten. Het gaat om veel meer dan de prachtige eenheid die bij seksualiteit hoort, dat je ook lichamelijk één wordt. Dat is alleen maar een onderdeel. Het gaat de bijbel er om dat je echt een eenheid bent, samen. Je bent nooit meer alleen Roos of alleen Aart, je bent voortaan altijd Aart en Roos of Roos en Aart. Zo ben je pas af, toch? Dat wil dan ook verder je leven bepalen. Ook als je alleen naar je werk gaat of je eigen activiteiten hebt, gaat de ander altijd met je mee. In je hart, natuurlijk. Maar ik denk nog wel meer dan dat ook.

Kijk je trouwring er straks nog maar eens extra op aan. We geven die elkaar als teken van trouw. Maar het is gelijk ook een teken van aanwezigheid. Zoals je trouwring altijd en overal met je meegaat, zo gaat hij, zo gaat zij overal met je mee. De ander maakt deel uit van jou. Dat is machtig praktisch. Als je baas vraagt of je kunt overwerken, of je vrienden je uitnodigen om nog een rondje te doen in de stad, kijk er je trouwring maar even op aan: kan dat echt of laat ik dan mezelf in de steek? mezelf, juist zoals ik af ben in haar, in hem? Als je staat te dubben in de winkel of je iets gaat kopen of niet, voel nog eens hoe je trouwring zit. Kunnen wij ons dit veroorloven, doe ik mezelf, m’n hele zelf, inclusief hem of haar, hier een plezier mee? Het is echt zo, als jij ergens binnenkomt, Aart, komt Roos ook altijd mee, en als Roos ergens is ben jij daar ook.

In die eenheid ben je af, word je voltooid als de mens die jij bent. Eindeloos mooi en diep. Daarom bindt de bijbel de complete vorm van seksualiteit, inclusief lichamelijk één worden, altijd aan deze veel grotere eenheid van het huwelijk. Dat is geen kwestie van gefrustreerde zedenprekerij van mensen die niet van het leven kunnen genieten. Als er een boek is dat je van het leven leert genieten, dan is het de bijbel wel. Maar het mooiste wat je hebt ben je zelf. Dat geef je niet aan iedereen weg. Dan verlies je jezelf. En dat merk je ook. Mik op het mooiste. Dat doet God ook altijd. Het mooiste is dat je jezelf geeft aan die ene die jou voltooit, echt af maakt. God zelf moedigt je dan nog aan ook: Geniet van het leven, in alle opzichten, met de vrouw, met de man die je liefhebt.

We gaan een klein stapje dieper in de verrassing. Je vader en moeder verlaten en je hechten aan je vrouw, aan je man. Dat is ook vol van psychologische diepgang. Het is echt heel belangrijk dat je je oude loyaliteiten los maakt en je helemaal wijdt aan elkaar. Eén van de grote bronnen van problemen in huwelijken is dat dit niet gebeurt. Dat je ergens ook nog een trouwring draagt van je moeder of je vader en je verleden met je meeneemt je huwelijk in. Iedereen kent wel van die beruchte schoonmoeder-moppen. Ze zijn niet meer dan een teken van hoe vaak dit toch gebeurt. Loslaten en elkaar werkelijk een eigen leven gunnen, je eigen primaire verantwoordelijkheden kennen en je daaraan houden, dat zijn moeilijke dingen voor mensen. God weet dat, en daarom zegt hij het er met zoveel woorden bij. Denk erom: verlaten.

Natuurlijk betekent dat niet dat je niet meer van je ouders houdt en niet meer voor ze zorgt. Het betekent dat je als getrouwd stel heel bewust je eigen leven hebt, een eigen nieuwe eenheid vormt. Je primaire verantwoordelijkheid is anders geworden. Je houdt van je ouders als een ander stel, een andere eenheid, met hun eigen verantwoordelijkheid, waar jij je niet in hoeft te mengen. En andersom natuurlijk. Naar ouders toe zegt God dit net zo goed: let op, dit kind van je staat nu echt zelfstandig tegenover je, laat hem, laat haar los, laat hem, laat haar nu echt over aan zijn vrouw, aan haar man. Als je van je kind houdt gun je het echt een eigen leven. Jouw verantwoordelijkheid is nu echt voorbij. Je taak zit er op. Je mag nu toekijken en als het even kan genieten van wie je kind geworden is. Diepe wijsheid van de God die mensen maakt. De moeite waard om over na te denken.

Dat doe ik nu even niet meer. Want ik wil het nu over de laatste verrassing hier hebben. Dat heeft echt iets van een duik-ervaring. Ben je al een heel stuk de diepte in, zie je allerlei mooie riffen en vissen en onderwaterflora en zo, wordt je aandacht getrokken door iets verderop. Je gaat er heen en dan kijk je zo in een peilloze diepte. Zoiets gebeurt hier ook. Dit mysterie is groot, zegt Paulus, en dan volgt er zo’n gedachtestreepje van verrassing: en ik betrek het op Christus en de kerk. Pardon. Wacht even. Dus wat hier gebeurt vandaag: Aart en Roos gaan definitief uit huis en ze wijden zich aan elkaar, dat kun je betrekken op Jezus Christus en de kerk. Jezus heeft net zoiets gedaan en motiveert zo mensen om dat ook telkens weer te doen.

Vul maar even in. Dus Jezus heeft zijn Vader verlaten en zich gehecht aan zijn kerk, en die twee zijn één lichaam geworden. Ja. Ergens anders schrijft dezelfde apostel als hier spreekt erover dat Jezus, die de grootheid en de majesteit van God had, die heeft opgegeven om mens te worden zoals wij. En eerder lazen we net dat Jezus Christus de kerk heeft liefgehad en zich voor haar heeft prijsgegeven om haar te heiligen en te reinigen en om haar in al haar luister bij zich te nemen. De kerk, allerlei gewone mensen, zoals u en ik, is Christus’ lichaam en wij zijn de ledematen. Net zo als net: we vormen een werkelijke eenheid met Jezus Christus.

Dat vind ik nu echt een eindeloos fascinerende diepte. En het is ook typisch de bijbel. Je begint bij een bruiloft, je verdiept je even in wat er dan gebeurt, en plotseling sta je voor de diepe liefde van Jezus zelf, die als lover die om mijn hand werft voor me staat. En kijk hoe ver hij daarin gegaan is. Hij heeft niet maar het hemelleven opgegeven, en vernederde zich diep, hij heeft ook het leven hier op aarde voor mij opgegeven om werkelijk, heel diep werkelijk één met mij te worden, mij te verlossen van de dood in alle vormen die ik ken en eens een eindeloos bruiloftsfeest te vieren met eindeloos veel mensen. Die diepte van liefde ligt onder mijn leven, ligt onder het leven van jullie allemaal hier. Hij zoekt mijn hand, jouw hand, als degene die werkelijk, die volmaakt van je leven een groot feest wil maken.

Het is bijna weer kerst. Denk dan ook maar aan deze woorden van de bijbel hier. Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één lichaam zijn. De laatste diepte daaronder zien we in Jezus, die op aarde kwam en zich weergaloos hechtte aan mensen. Wie je ook bent, hij zoekt ook jou. Hoe je situatie ook is, hij wil ook jouw leven goed maken, één met het zijne, en je meenemen naar de grote bruiloft.

Goed, Roos, Aart, voor jullie is dit heel bewust de laatste diepte in jullie liefde en jullie huwelijk. Voor jullie is het dan ook vanzelfsprekend wat Paulus nog toevoegt hier, dat ieder zijn vrouw moet liefhebben als zichzelf en dat een vrouw juist daarin respect heeft voor haar man. En in onze andere culturele situatie mag je dat allemaal ook omdraaien. Wij kennen geen gezagsverhouding meer in het huwelijk, zoals destijds. En dat betekent vooral dat ook ieder haar man moet liefhebben als zichzelf en dat een man juist daarin respect heeft voor zijn vrouw. Zo laat je je eigen opstelling vormen door Jezus’ opstelling en blijkt ook dat jouw liefde gedragen wordt door de zijne.

En kijk elkaar dan nog maar eens aan. Dan spreekt jouw liefde voor hem, voor haar, van Jezus’ liefde voor hem, voor haar. Die is eindeloos en volmaakt, een bron zonder einde voor vergeving, opnieuw beginnen, nieuwe dingen ontdekken in elkaar, weer verrast worden, en weer, dieper nog dan je al dacht. Werkelijk dit mysterie is groot. Genoeg voor een eeuwigheid verrassing. Vier dat ook vooral vandaag, uitbundig. Dan is jullie bruiloft nu alvast een aperitief voor die grote bruiloft straks. Amen.

gehouden in: Amsterdam-ZW, 21 december 2006