Preek over zondag 9 Heidelbergse Catechismus

orde middagdienst
votum en groet
zingen: Psalm 118,1.5
gebed
Schriftlezing Psalm 145
zingen: Psalm 33,4.5.8
preek over Zondag 9
zingen: NGK 123,1.5
gebed
inzameling gaven
zingen: NGK 168
zegen

Intussen al wat idee van ID? De letters staan voor intelligent design. Ontwerp waar over nagedacht is. Is het de moeite waard voor wetenschappers zo ook eens na te denken over onze aarde, als iets wat bewust ontworpen is? Of mag je in de wetenschappelijke kerk alleen maar zeggen dat de werkelijkheid helemaal niet ontworpen is, maar door toevallige algoritmen is ontstaan? Een nieuwe ronde in de discussie over schepping of evolutie, zeg maar. Nu aangezwengeld door de minister van onderwijs en wetenschappen zelf. Enig idee waar ik het dan over heb? Nee? Goed, dan gaan we het daar niet over hebben.

Bij de schepping hebben we wel een idee, nietwaar? Dat was aan het begin van alles. Toen heeft God hemel en aarde, met alles erop en eraan, uit niets geschapen. Laten we zeggen: een huis om in te wonen, voor dieren en mensen. Het is nogal een groot huis, indrukwekkend ook. We staan verbluft bij de zee, bij grote bergen, bij een gewelddadig onweer, bij zoveel. Het heeft ook een enorme detaillering. Net zo kun je verbluft staan bij een bloem, een kinderhandje, een bacterie, de samenstelling van een levende cel. Als je zo eens echt kijkt naar dat huis waarin we wonen raak je vanzelf onder de indruk. Toch wil ik het ook daar vanmiddag niet over hebben. De catechismus heeft het er ook nauwelijks over, noemt het in het voorbijgaan. Zondag 9 gaat over iets wat veel spannender is: leven met God.

Leven met God is een spannend leven. We leven met God niet maar ergens in een huis dat lang geleden gemaakt is, en dat is het dan. In ons leven met God gebeurt van alles. We hebben een taak, een doel, werk, en we hebben daar van alles voor nodig. We hebben relaties, en die moet je bijhouden, door te praten en samen dingen te doen. Er overkomt je van alles, het een mooi, het ander zwaar en moeilijk. Hoe zal het gaan, morgen, later? Wat doen we met ons verleden? En ja, we zijn niet de eersten of de laatsten. We hebben ouders, en die ook weer, en we hebben kinderen, en hopen dat zij later ook weer kinderen krijgen. We komen ergens vandaan en we gaan ergens naar toe, al weten we voor ons leven hier niet waarheen. We zijn mensen met een geschiedenis die nog wordt vervolgd. Het is boeiend je leven te vergelijken met het gaan van een weg, maar het is een bochtige weg, waarop je meestal niet ver vooruit kunt zien.

Dat spannende leven delen we met God. We balanceren tussen vertrouwen en twijfel. Meestal vertrouwen we erop dat Hij ons zal verzorgen met wat we nodig hebben en ook wel dat Hij slechte en moeilijke dingen die ons overkomen zal laten meewerken voor iets goeds. Maar soms is het te spannend en komt de twijfel boven. In allerlei vorm. Of God wel goed voor ons zorgt. Waarom dit of dat nu zo nodig moet. Of God zich wel voor ons interesseert. Het kan allemaal best dat God ooit hemel en aarde met alles erop en eraan gemaakt heeft, maar dat is al lang geleden, en nu is het hier leven, leven met God, met een God die allerlei dingen doet en toelaat die wij zomaar niet volgen kunnen. Nee, best spannend, leven met God.

Wanneer je vanuit dat spannende leven met God nog eens in de bijbel gaat lezen, niet alleen Genesis, maar ook allerlei andere gedeelten over schepping, dan kan iets gaan opvallen dat je anders zomaar niet ziet. God heeft niet maar een huis geschapen om in te wonen voor mensen en dieren. God heeft een geschiedenis geschapen. Het gaat in de bijbel niet maar over een aarde die nu verder een geschiedenis heeft, maar over een wereld die een geschiedenis is. Het is een levend geheel dat zich ontwikkelt en verandert, waar planten groeien en dieren zich voortplanten, waar mensen zich vermenigvuldigen en verspreiden over de aarde. En die mensen doen dingen, en de dieren ook; zelfs de planten en de levenloze natuur doen dingen op hun manier. Niets blijft zoals het is. En dat is van het begin af ook de bedoeling geweest. God heeft een geschiedenis geschapen en ons dáárin, als onderdeel en speler van een rol daarin. Geen wonder dat het spannend is.

Extra geen wonder, omdat er in de geschiedenis ook tegenkrachten zijn binnengekomen. Door de zonde van de eerste mensen is de zonde de wereld binnengekomen en door de zonde de dood. Dat kon, want God had een echte geschiedenis geschapen, waarin echt dingen gebeuren en mensen serieus dingen kunnen doen en kunnen aanrichten. Het moest niet, God was daar duidelijk genoeg over geweest: niet eten van die boom – maar het is wel gebeurd. En nu gaat de geschiedenis waarin we leven zo verder, mèt zonde, kwaad, vloek en dood. Spannend zat dus, voor je leven op zich al, maar ook voor je leven met God.

Je kunt het nog wel sterker zeggen ook: spannend ook voor God zelf. God heeft niet maar een huis neergezet, Hij heeft een geschiedenis geschapen die zich ontwikkelt. En Hij is daar zelf in betrokken. Een aannemer die een huis neerzet gaat weg als hij klaar is en de boel is opgeleverd. Maar God gaat niet weg, Hij doet zelf mee in de geschiedenis die Hij gemaakt heeft. We hebben er in Psalm 145 van gelezen. God komt alle lof toe juist om de manier waarop Hij meedoet in zijn schepping. Hij doet machtige daden, wonderen, Hij ontfermt zich, geeft brood op de juiste tijd, en zo voort. God is machtig genoeg om de hele geschiedenis te beheersen, sterk genoeg om echte vrijheid aan zijn schepselen te geven, verheven genoeg om persoonlijk dichtbij u en mij te zijn en zich met ons kleine leven te bemoeien. God doet mee in zijn geschiedenis.

In zondag 9 gaat het om dat meedoen als er gesproken wordt over dat God alles nog door zijn eeuwige raad en voorzienigheid in stand houdt en regeert. In de bijbel zie je Gods raad telkens opduiken als er een blik in de hemel gegeven wordt: er wordt overlegd over wat op aarde moet gebeuren, en er wordt een besluit genomen, een plan gemaakt: zo gaat het. Dat is levend en levendig. En net zo goed gaat het bij Gods voorzien van wat nodig is. Er wordt nagedacht over wat God ons geeft en alle mensen geeft. God doet werkelijk mee in zijn geschiedenis. Best spannend dus. Alle reden om veel te bidden in je leven.

Misschien denkt intussen iemand: maar kan het dan zomaar alle kanten opgaan met onze aarde? Als de geschiedenis open is, waar blijven we dan? Nou, juist omdat God erin meedoet kan het niet alle kanten opgaan. God richt de geschiedenis die Hij geschapen heeft zo, dat alles draait om Jezus Christus, zijn Zoon. Dat was vanouds zijn doel. In Kolossenzen schrijft Paulus: in Jezus Christus is alles geschapen, echt alles, alles is door hem en voor hem geschapen. Hij bestaat vóór alles en alles bestaat in Hem. En dat zul je dan ook eens zien aan het einde, als hemel en aarde het feest vieren van de bruiloft van het Lam. Bij alles wat er gebeurt in zijn geschiedenis is God permanent bezig om alles op Christus te richten.

Dat heeft Hij vanouds gedaan. Je kunt het terugzien in de geschiedenis die de bijbel beschrijft. En als je wilt in het enkele feit dat over heel de wereld de mensen hun jaren tellen naar de geboorte van de Here Jezus. Maar dat doet Hij nog steeds. In het spannende leven dat wij leiden, met alle keuzes en mogelijkheden, met alle pracht en ellende, is God altijd bezig met ons op zijn Zoon te richten. Hij geeft ons levensmogelijkheden, zodat we kunnen werken, kunnen kiezen, kunnen genieten van goede dingen. Maar ze staan nooit op zichzelf. Gods inzet in onze levensgeschiedenis is altijd de vraag of wij met dat alles naar Jezus gaan en Hem volgen of niet. Dat beslist of het goed is. Je succes is een vloek voor je als het je niet bij Jezus brengt, maar als je het bij Hem vandaan houdt. Dan ga je tegen Gods richting van de werkelijkheid in en word je spookrijder in de geschiedenis.

God richt de geschiedenis die Hij heeft geschapen zo, dat alles draait om Jezus Christus. Daar blijft het dus een geschiedenis bij. Je kunt ook je eigen gang gaan. Mensen doen dat ook. En nog wel ergere dingen ook. Er kan je echt van alles overkomen, ook dingen die hier in deze fase van Gods geschiedenis niet meer goed komen. Dat God ook het kwaad laat meewerken ten goede betekent niet dat alles toch op zijn pootjes terecht komt hier. Wat goed is wordt bepaald door Jezus Christus. Meewerken ten goede betekent dus dat je bij Jezus uitkomt, dichter bij Hem, opnieuw bij Hem, op een nieuwe manier bij Hem, wat voor afgrijselijks dat kwaad ook is geweest. De geschiedenis draait niet om ons, maar om Jezus.

Voor ons is het dus de vraag of wij ons door Jezus willen laten meenemen in Gods geschiedenis. Wie Jezus volgt komt eens thuis bij God in de nieuwe fase van zijn scheppingsgeschiedenis na de jongste dag. Daarop richt God alles, wat er ook gebeurt. Zo staat Hij voor ons in het spannende leven dat we met Hem delen. Hij doet zelf mee in zijn geschiedenis. Je ziet het nergens duidelijker en concreter voor je dan juist in Jezus Christus, zijn Zoon. God doet niet alleen als God mee in zijn geschiedenis, Hij doet zelfs als mens erin mee. En of dat spannend is ook, zelfs voor God zelf. Een kruis is niet niks. Door lijden en dood heen de heerlijkheid binnen. Dat is echte geschiedenis geweest. Het is het kloppend hart van alles wat er op aarde gebeurt. Wat hier goed is en mooi en waar, het blijft alleen als we het meenemen naar Jezus. Wat moeilijk is en zwaar en lijden, we trekken het alleen als Hij ons steunt. We komen alleen echt ergens met ons leven in zijn gevolg.

Maar voor we daar gekomen zijn is het best spannend. Leven met God is geen leven op de automatische piloot. Het is echt leven in een echte geschiedenis. Wat er morgen op onze levensweg staat, we weten het niet. Misschien ook voor ons wel een kruis, in wat voor vorm dan ook. Als we het over God de Schepper hebben gaat het echt niet over prachtige idyllische natuur met parken en lieve dieren en zo. Het gaat over de God die zo groot is, dat Hij een echte geschiedenis in het leven kon roepen. Het gaat over de God die zo machtig is, dat Hij een open geschiedenis van echt vrije mensen kan richten op Jezus Christus zijn Zoon. Het gaat over de God die zo trouw is dat Hij mensen door heel die geschiedenis heen kan thuis brengen bij zich. Het gaat over de God die een weg met ons gaat, ons leven lang. Hoeveel bochten die weg ook heeft, met Hem als onze Vader komen we er goed mee uit. Amen.

gehouden in: Loenen-Abcoude, 26 juni 2005
Soest-Baarn, 24 september 2006
Leidschendam-Voorburg, 7 januari 2007
Haarlem, 10 mei 2009