Preek over Galaten 1:1-12

orde morgendienst
welkom
zingen: YfC 183
zingen: Psalm 139,2.8
stil gebed
votum en groet
onderlinge begroeting
zingen: Psalm 8,1.3
gebed
Schriftlezing Galaten 1:1-12
preek over Galaten 1:1-12
zingen: Opwekking 267
Schriftlezing Matteüs 5:13-16
zingen: E&R 243
gebed
mededelingen
inzameling gaven
zingen: Liedboek 481,1.3
zegen

Goed, hoe was dat, daarnet? Gegroet worden door God en dan ook elkaar groeten. We zijn hier in de kerk niet gewend daar zo de ruimte voor te nemen, en dus voelt het ook onwennig. Toch heeft het ook wel wat, nietwaar? Laten we er nu nog even over na-denken. Eens kijken wat er zoal zit in gegroet worden en groeten, wat het zegt. Net als een paar weken geleden, toen we na-dachten over hier komen en zeggen: Onze Helper is de God die alles gemaakt heeft, die trouw is en ons nooit laat vallen. Daar bleek echt wel iets in te zitten van al doende tegen Jezus zeggen: Heer, wij hebben (vrij letterlijk) alles achtergelaten om u te volgen. Nu de groet: iedereen is welkom bij God — dus ook bij ons.

Iedereen is welkom bij God. Want als je hier bent gekomen is het eerste wat God doet, jou groeten met genade en vrede. Dat zijn niet maar woorden van een verre God die boodschappen dropt uit zijn hemel. Het zijn woorden van de Vader die de hele wereld draagt en bijhoudt. Ze komen tot ons door Jezus Christus, zijn Zoon die mens onder de mensen wilde worden. En Hij is samen God met de heilige Geest, de bezieler en levendmaker hier onder en in ons. Hoe groots het dus ook is en hoe veel omvattend, genade en vrede wordt niet over ons heen geroepen in een ver algemeen, maar het richt zich op jou, op mij. Het gaat om genade en vrede voor jou. Jij wordt gegroet.

En als jij gegroet wordt, dan word je ook gezien. Dat heb je net wel gemerkt, denk ik. Elkaar de hand schudden en elkaar aankijken, dat hoort bij elkaar. Maar ook hallo zeggen doe je omdat je iemand ziet staan. Net zo als God ons groet. Je bent hier vanmorgen gekomen, waarvandaan dan ook, hoe en waarom dan ook. Misschien voel je je wel één van de velen in de rij waar je zit. Maar als God je groet betekent dat ook, dat God jou ziet en jou de moeite waard vindt: goed dat je er bent, welkom, genade en vrede voor jou. We zijn hier bij elkaar als mensen die God persoonlijk ziet zitten.

Dat geldt voor iedereen hier. Alles wat God zegt, geldt voor iedereen, zeker in een kerkdienst. De groet aan het begin, de lezing uit de bijbel net, en straks aan het eind de zegen. Over de preek kun je twisten, maar dit zijn in ieder geval de dingen die God zegt. En ze gelden voor iedereen. We geloven hier niet in een god die de god van een bepaald clubje of een bepaald soort mensen is. Hij is de schepper van iedereen, niemand uitgezonderd en wat je ook hebt uitgehaald of meegemaakt in je leven. Zelfs al geloof je niet eens in hem, dan nog heeft hij net aan het begin van de dienst ook jou gegroet: goed dat je er bent, welkom, genade en vrede voor jou.

Tijd om even te kijken naar het moeilijke woord dat ik nu al een paar keer gebruikt heb: genade. Misschien dacht je aan het begin van de dienst al: wat is dat een gekke uitdrukking, vrede voor jou is niet onze normale groet, maar dat heeft wel wat, maar genade voor jou, wat betekent dat? Genade, dat gebruiken wij voor iemand die veroordeeld is door een rechter en dan van de koningin, of in een ander land van de president, genade kan krijgen. Of helemaal in het klein, als jongens vechten en één heeft verloren en moet ‘genade’ zeggen voor hij los mag. In ieder geval moet je een misdadiger of een loser zijn voor je genade kunt krijgen. Dus als je nog niet bent opgeleid als kerkganger en iemand je met ‘genade voor jou’ gaat groeten, kan je zo maar denken: ben ik een misdadiger of een loser, soms?

Dat is dus niet de bedoeling. Meestal als het in de bijbel over genade gaat, en zeker hier in die groet van God, wordt daar een woord voor gebruikt dat vooral te maken heeft met geven, vrijuit geven: charis. Denk maar aan onze charitatieve instellingen, die geven aan een goed doel. Charis-ma is in de bijbel het woord voor cadeau, gave. Genade is in één woord de aanduiding van alles wat God geeft: Gods cadeaudoos, made in Sarfat, die je een eeuwigheid lang kunt uitpakken. Genade voor jou heeft iets van: cadeaus voor jou, zegen voor jou, alles wat je nodig hebt voor jou, eindelijk een goede wereld voor jou. Het kan alle kleuren aannemen: eten voor jou, werk voor jou, vergeving voor jou, rust voor jou, uitdaging voor jou, opluchting voor jou, genezing voor jou, licht aan het eind van de tunnel voor jou, en zo nog een heleboel meer. En niet alleen de relatief kleine dingen die ik nu noem vanuit dat ‘voor jou’. Er zit ook een hele nieuwe hemel-en-aarde in Gods genade, eindelijk gerechtigheid in het laatste oordeel en een laatste, definitieve oplossing voor het milieu.

Gegroet worden door God met genade en vrede voor jou heeft vooral de kleur van: welkom, goed dat je er bent, ik heb je veel te geven, veel meer dan je denkt, hoopt, verwacht of bidt — relax, kalm nu even, je hoeft hier niks te presteren, jezelf te bewijzen of zo, ik houd zo ook wel van je. Je hoeft je bestaan niet te rechtvaardigen door van alles en nog wat te doen, ik geef je je leven. Jij bent voor mij de moeite waard, zelfs om mijn leven te geven om jou goed leven voor altijd te geven. En dat dus niet maar in het klein, maar ook in het groot. Gegroet worden door God met genade en vrede heeft ook altijd de kleur van: je mag mee, je wordt opgenomen in iets veel groters dan jouw leven op zich. Je wordt tenslotte niet maar gegroet door de buurman op de hoek. Het gaat om cadeaus en vrede van God, de Vader, door onze Heer, Jezus Christus, in de gemeenschap met de heilige Geest.

Zo word je gegroet. Je hoeft er niets voor te doen dan gewoon hier te zijn. Of je goed of kwaad gedaan hebt is niet wat belangrijk is, het gaat om jou, om wie je bent. Hier is de plaats waar je mag ontspannen, waar je al je pantsers mag afleggen, waar die ene man de Heer is die eens zei: Kom maar bij mij, je bent moe en overbelast, ontspan je, ik houd zo ook wel van je. Hier hoef je niet de maker van je eigen leven te zijn, je mag de uitbundige liefde van God ontvangen. Cadeaus die vrede geven, van God. Op ‘Heer, wij hebben alles achtergelaten om u te volgen’, volgt: ‘Welkom, kom maar bij mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, dan zal ik jullie rust geven’. Iedereen is welkom bij God.

En dus bij ons. We gaan even naar dat stukje bijbel dat we lazen, de opening van de brief van Paulus aan de Galaten (midden Turkije tegenwoordig). Paulus opent al zijn brieven met een variant van Gods groet. Ik heb deze gekozen onder andere om waar het verder in de brief om gaat. Je merkte al aan het begin dat er iets aan de hand was waar je Paulus echt boos mee kon krijgen. Er waren mensen gekomen daar die gezegd hadden: welnee, niet iedereen is welkom bij God, alleen als je als Jood gaat leven kun je bij God aankloppen. Niks genade en vrede voor iedereen, alleen genade en vrede voor het Israël van God en wie daar bij hoort. Niet iedereen is dus ook welkom bij ons. Eerst kosjer eten, je laten besnijden, de sabbat houden en dat soort dingen. Eerst je aanpassen aan ons en dan mag je er bij horen.

Of ze helemaal gek geworden zijn, is Paulus’ reactie. Je krijgt zelf alles zonder meer van God, en dan zouden anderen alsnog van alles moeten doen om iets van God te krijgen? Als God degene is die uitdeelt, mag iedereen in de rij komen staan. Sterker nog, dan moet vooral iedereen in de rij komen staan. Eeuwig leven krijg je nergens anders. Krijg je het niet, dan ga je dood, punt. Als je zelf bij God welkom bent als de mens die je bent, hè hè, eindelijk rust, dan kun je tegen anderen niet zeggen: ga eerst maar eens zorgen dat je een van ‘ons soort mensen’ bent. Als je net zelf eindelijk niet meer hoeft te bewijzen dat je hier terecht op aarde rondloopt, maar eenvoudig welkom geheten wordt, kun je niet van anderen vragen dat ze eerst interessant, boeiend, succesvol, rijk, leider, of topsporter zijn, en niet excentriek, saai, loser, arm, stinkend of asociaal. Als jij zonder meer geliefd bent, dan zij ook, en zij, en zij. Als God degene is die uitdeelt sta je samen in de rij. Hoe vreemd de ander ook is, hoe anders, voor God sta je samen in de rij. Wat kun je eigenlijk nog met ‘vreemd’ bedoelen als je samen gegroet wordt door de God die geeft? Als je samen in de rij staat bij Gods grote uitdeelpunt (dat is uiteindelijk de kerk), dan merk je dat wat jij van God krijgt jou verbindt met alle anderen die ook van God krijgen. Jij en zij zijn samen wij in de kerk. Of je hebt eerst ruzie met Paulus en daarna met die ene die hem gestuurd heeft.

Waar is dat eigenlijk nog meer zo, dat je zonder meer welkom bent? Ik weet eigenlijk geen andere voorbeelden. Hier komen op zondagmorgen, samen zeggen: Onze hulp is in de naam van de Heer die hemel en aarde gemaakt heeft, en dan vervolgens zó gegroet worden met cadeaus en vrede van God, betekent dat je deel bent van een belangeloze bijeenkomst, een bijeenkomst die niet gebaseerd is op gemeenschappelijk eigenbelang (een vergadering van een school, van een sportvereniging, van een buurtcomité, van een studentenvereniging en nog een heleboel), niet op economische winst (een aandeelhoudersvergadering, zeg maar) en ook niet op politieke doelen (samen willen we dit of dat bereiken). Het enige waar deze kerkdienst op gebaseerd is, is dat de levende God zelf ons tegemoet treedt met genade en vrede: welkom, goed dat je er bent, ik heb je veel te geven, veel meer dan je denkt, hoopt, verwacht of bidt — relax, kalm nu even, je hoeft hier niks te presteren, jezelf te bewijzen of zo, ik houd zo ook wel van je.

Hier is een plaats waar je door God zelf gegroet wordt, dwars op alle ideeën, vooroordelen, idealen en taboes in de samenleving. Genade en vrede voor jou, voor jou zelf. Je bent niet een blanke of een zwarte, je bent niet een rijke of een arme, je bent niet maar man of vrouw, je bent niet een succesvolle snelle strakke pakken jongen, je bent niet een uitgerangeerde oudere die zich nutteloos voelt, je bent niet die student, je bent niet moeder, niet vader, niet maar hoe je er uitziet of wat je doet. Hier waar we allemaal zelf door God zelf gegroet worden, vinden we onszelf terug als broers en zussen, als familie, als allemaal verschillend en juist zo allemaal gegroet, gezegend en geliefd door God.

Hier is een plaats waar je door God zelf gezien wordt, dwars op alle manieren waarop mensen naar je kijken. Juist bij de voorbereiding van deze preek kwam ik het verhaal tegen van een man uit Oeganda die in het Westen ontdekte dat hij zwart was. Zwart waren in Oeganda alleen de mensen die echt een heel donkere huid hadden. Hij had dat niet. Maar in Amerika en in België bleek hij zwart. En de lading van het woord was heel anders dan alleen maar een aanduiding van een kleur. Maar in de kerk werd hij door God gegroet als de mens die hij was en langzaam maar zeker ook door de mensen geaccepteerd als de mens die hij is. Hij is geen zwarte, hij is mijn broer. Vul maar in voor zwart wat misschien voor jou dichterbij komt.

Hier is een plaats waar je voor God eindelijk kunt afleggen wat je allemaal geacht wordt te doen, alle schone schijn, alle bewijs dat je toch wel de moeite waard bent, alle gedoe, alles wat je moet zien te bereiken, alles wat je uiteindelijk zo’n kramp geeft omdat jij het vast moet houden, altijd maar vasthouden. Nee, niet omdat de mensen hier zo fantastisch, ruimdenkend, belangstellend, ondersteunend en verdraagzaam zijn. Maar omdat je samen met al die anderen, met al die lotgenoten, gegroet wordt in de naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest, met genade voor jou, en vrede. Bij deze God blijkt iedereen welkom. Dus ook bij ons. Daarom is er straks koffie en gaan we nu samen zingen: Groot is de Heer. Want juist omdat hij groot is en niet ik of jij of hij of zij, is er hier plaats voor ons allemaal, en nog voor een heleboel mensen meer. Amen.

Keynote

sheet 1:
Iedereen is welkom bij God

• hij groet jou
• hij ziet jou
• wie je ook bent:

welkom, goed dat je er bent, genade en vrede voor jou

sheet 2:
Genade en vrede, wat is genade?

• bij genade hoort geven
• genade is alles wat God geeft in één woord
• Gods cadeaudoos waar je een eeuwigheid voor nodig hebt om die helemaal uit te pakken

Sarfat = plaats in Israël waar God een arme weduwe redde door haar flesje olie te laten door-schenken tot ze genoeg vaten had gevuld om weer genoeg geld te krijgen

sheet 3
Iedereen is welkom bij God — dus ook bij ons

Als God degene is die uitdeelt,

• mag iedereen in de rij komen staan
• sta je samen in de rij
• is tenslotte niemand meer ‘vreemd’

sheet 4
De kerkdienst als unieke plaats

• een belangeloze bijeenkomst
• waar jij belangrijk bent
• en gezien wordt als persoon
• waar je eindelijk kunt ontspannen

gehouden in: Amsterdam-ZW, 6 februari 2011
Amsterdam-C, 29 mei 2011