Preek over Handelingen 2:37-42

orde morgendienst
welkom
zingen: Opwekking 228
zingen: Psalmen voor Nu 23
zingen: Opwekking 642
stil gebed
votum en groet
zingen: Liedboek 239,1.3.6
gebed
Schriftlezing Handelingen 2:1-13.22-42
preek over Handelingen 2:37-42
zingen: NGK 103,2.6.9
doop Boris Beniers
zingen: Opwekking 581
gebed
mededelingen
inzameling gaven
zingen: NGK 108
zegen

[sheet 1] Het is begonnen. Er is iets begonnen, dat is in ieder geval duidelijk in het stuk dat we gelezen hebben. Wat er begonnen is weten de mensen eerst nog niet. Dus als je net bij de lezing dacht: geen idee waar dit nu weer op slaat, ben je niet de enige. Misschien vind je het wel wat eng ook, dat verhaal over al die mensen die enthousiast beginnen te praten. Wij houden daar in Nederland over het algemeen niet zo van, tenminste niet als het om geloof of religie gaat. Dat is privé, en dat hoor je in ieder geval kalm en rustig te houden. Als mensen ‘de geest krijgen’ is het tijd om om op je hoede te zijn. Voor je het weet worden het vreemde mensen, die tot alles in staat zijn. Zoiets als dit [sheet 2 schilderij Emil Nolde].

De afgelopen week konden we het Richard Dawkins nog horen zeggen op onze eigen televisie: religie is het enige waardoor goede mensen slechte dingen gaan doen, van indoctrinatie en onverdraagzaamheid tot moord en aanslagen. Kalm aan dus graag. Doe maar normaal, en dat betekent dat dit soort enthousiasme hoogstens bij voetbal hoort.

Er begint iets, wat dan ook, en wat het oproept geeft zomaar een kriebelig gevoel. Wie weet is dat gevoel nog wel sterker geworden ook. Want het lijkt erop dat er iets begint omdat er iets anders is aangekomen, uit de hemel nog wel, laten we zeggen, van gene zijde. Daar houden we al helemaal niet van. Je weet maar nooit wat er dan gebeurt. Vuur uit de hemel doet ons eerder aan oorlog denken dan aan iets moois. Misschien is zo’n schilderij als dit [sheet 3 Arnulf Rainer]

goed bedoeld, erg geruststellend is het niet. Bovendien, in de meeste films waarin er iets vanuit de ruimte landt op aarde, is de alien die opduikt nu niet echt een goede alien. Als hier iets begint omdat er iets geheimzinnigs van gene zijde is opgedoken, dan is het pas echt tijd om je schrap te zetten.

Dat komt goed uit, want dan heb je er toch wat minder last van als die man in dat bijbelverhaal die zo lang praat eindigt met een dringend beroep op zijn hoorders: Laat u redden uit dit verdorven mensengeslacht! Daar komt dus al die negatieve praat van christenen vandaan. Ergens klopt het dan wel weer. Altijd hetzelfde. Mensen worden enthousiast over iets wat zij hebben, van gene zijde opgeduikeld, en de rest is dan verdorven mensengeslacht. Gelukkig gedragen jouw christelijke vrienden zich over het algemeen vrij normaal. Maar wat ze dan met dit soort vreemde stukjes bijbel doen, en waarom ze er vandaag nog een feest bij vieren ook, het feest van Pinksteren, dat is toch merkwaardig.

[sheet 4] Als er iets begint en je viert er feest bij zou je normaal zeggen dat er dan iets goeds begonnen moet zijn. Je viert feest omdat Boris geboren is, omdat je huwelijk is begonnen, omdat je een nieuwe baan hebt. Dat soort dingen. Er begint iets goeds. En dat is dus  precies wat we hier zeggen in de kerk: wat hier begonnen is, is iets goeds. Het begint groots en meeslepend, met storm en vuur en iets wat als een enorme golf water wordt uitgestort. En dan verspreidt het zich in vlammen van passie, frisse wind en goed water dat mensen en dieren en dingen in bloei zet. Laten we maar gewoon nog eens kijken naar wat we gelezen hebben. Ik zeg alvast in één zin waar het verder over zal gaan. [sheet 5] Het is begonnen: God zelf zoekt jou en spreekt jou aan met goede woorden.

[sheet 6] God zelf zoekt jou. Hoe kom ik daarbij? Nou ja, wat we gelezen hebben speelt in Jeruzalem, bijna 2000 jaar geleden. De mensen in het verhaal zijn allemaal Joden, gevormd door het lezen van het eerste deel van de bijbel. Als er uit de hemel stormwind en vuur verschijnt is dat voor hen net zoiets als voor ons blauw zwaailicht en sirene. Wij weten dan: hulpdiensten, politie, brandweer, ziekenwagen. Zo weten zij: hier verschijnt God zelf. Consequent, het hele eerste deel van de bijbel door verschijnt God zo als God aan mensen. God is niet een God die alleen maar als stille kracht op de achtergrond werkt, verborgen in mensen of in de natuur. Hij bemoeit zich met mensen en vooral met het volk dat hij speciaal uitgekozen heeft, Israël. Hij is de God die bijvoorbeeld zijn volk uit de slavernij in Egypte verlost heeft in wind en vuur en toen op de berg Sinaï gesproken heeft, in wind en vuur.

Toch zijn ook deze Joden verbijsterd en geheel van hun stuk gebracht. Waarom? Dat komt omdat ze ook nog iets verwachtten van hun God. De meeste Joden in die tijd vonden dat hun volk eigenlijk nog in ballingschap was, verstrooid over de wereld. Ze verwachtten dat God zijn volk een redder zou sturen die al hun vijanden zou verslaan. Dan zou God zelf weer verschijnen in wind en vuur en met wereldschokkende effecten om hen weer thuis te brengen en de grenzen van Israël uit te breiden tot zo ongeveer heel het Midden-Oosten. De hele wereld zou bij dit geredde volk willen horen. De redder, de Messias, zou hen allemaal regeren voor altijd. Maar dat klopt hier helemaal niet op. God verschijnt, maar de Messias hebben ze gemist, en de Romeinen zijn nog steeds aan de macht. God zelf verschijnt, dat ligt er dik op. Je kunt het hoogstens botweg van je afschudden en zeggen dat die mensen dronken zijn — wat nergens op slaat. Maar verder klopt er weinig of niets.

Tegelijk zoekt God hen wel. Tenminste, al die mensen hier, uit al die verschillende landen waar toen Joden woonden, worden aangesproken in hun eigen moedertaal. Iemand aanspreken in zijn of haar moedertaal doe je alleen als je die ander echt persoonlijk wilt bereiken. Je moedertaal is de taal van je hart. Hij wil hen wel terugroepen uit hun ballingschap. Hij is wel bezig zijn volk opnieuw te verzamelen. Heel persoonlijk, elk van de mensen die hier luisteren horen in hun eigen taal God zeggen: ik zoek jou, jou zelf, jou zoals je bent. De grote golf water die hier wordt uitgegoten, verspreidt zich in grote kringen en de eerste kring hier is die van het Joodse volk. Kijk maar op het kaartje [sheet 7 kaartje]:

de namen van de volken die genoemde worden liggen in een grote cirkel om Jeruzalem. Dat was het gebied waar destijds Joden woonden.

Dat is begonnen: God zoekt mensen persoonlijk, jou zelf. Wat we vieren vandaag is dat dit niet maar begonnen is hier, maar dat het nog steeds doorgaat: in steeds wijdere kringen zijn wind en vuur en water over de aarde gegaan als teken van de bezieling van God zelf. En nog steeds loopt het door, over de grenzen van het Joodse volk heen naar alle volken, naar u, naar jou, naar mij, naar Boris. God zoekt ook hem en wil zich persoonlijk aan hem verbinden. Een leven lang zal God hem blijven roepen en zoeken en terugroepen en weer roepen. Wie dit hier vanmorgen in bloedeigen Nederlands heeft horen lezen, mag er net zo goed zeker van zijn: God zoekt ook mij. Hij zwijgt niet maar en verstopt zich niet maar, hij moet ook mij hebben. Hij wil niet maar een stille goede kracht in je leven zijn. Kan zelfs best zijn dat jij denkt: maar ik heb dat toch helemaal niet nodig, God en zo, maar hij zoekt jou. Hij wil contact, samen leven, je leven delen, gebed. Je bent nooit tenslotte toch alleen in je leven. Hij zoekt je. Dat is begonnen: God zelf zoekt jou.

[sheet 8] En spreekt jou aan. Dat is in ieder geval wat gebeurt in het verhaal dat we lazen. De mensen die zich geen raad weten met wat er gebeurt worden aangesproken door Petrus, een belangrijke leerling van Jezus. Petrus legt niet maar uit wat er gebeurt, hij doet meer: hij spreekt de mensen aan. Uitleggen was ook nodig. Ik zei net al dat ook de mensen hier verbijsterd waren en van hun stuk. Het klopte allemaal niet. Jawel, zegt Petrus dan, het klopt wel: de redder is gekomen: Jezus uit Nazaret. Jullie weten nog wel, die man van al die genezingen, redding en goede woorden. Wij zijn zijn leerlingen en alleen daarom al enthousiast over hem. Alleen — jullie beeld van de redder, van de Messias, klopte niet. En dus hebben jullie hem over het hoofd gezien. Sterker nog: jullie hebben hem door de heidenen laten kruisigen en doden, maar God heeft hem uit de dood opgewekt en nu geeft hij zijn Geest: wind en vuur uitgestort als water in overvloed. Het klopt wel: eerst de redder en dan wordt er gewerkt aan bevrijding van het kwaad, maar de manier waarop is Gods verrassing en anders dan jullie dachten. Dat is allemaal nog uitleggen.

Maar Petrus gaat verder. Hij spreekt de mensen aan. Hij verzwijgt geen dingen en loopt niet om gevoeligheden heen. Hij spreekt de waarheid, eerlijk en open: jullie hebben de redder laten doden, maar jullie moeten weten dat God hem tot Heer en Messias heeft aangesteld. Jullie hebben de Messias niet alleen ‘gemist’, over het hoofd gezien, nee, jullie hebben hem zelfs laten doden. Nu is hij door God zelf benoemd tot rechter over iedereen, ook over jullie. Flink wat mensen hier wéten zich ook aangesproken. Sterker nog: de schrik slaat hun om het hart. De redder gedood, en die is nu hun rechter, wat is er dan nog over dan wanhoop? Wat moeten we doen, broeders? Wat kunnen we dán nog doen? Is er dan nog een nieuw begin mogelijk, een tweede kans? Dat soort dingen zeg je niet na wat uitleg. Dan zeg je: dank je wel, nu weet ik hoe het zit. Wat hier begint is niet maar dat God zelf komt om allerlei informatie te geven. Wat hier begonnen is, is dat hij komt om jou te zoeken en jou zelf aan te spreken.

En nee, niemand van ons hier is zo’n Jood van 2000 jaar geleden. God laat ons echt niet aanspreken met iets als: jullie hebben je redder laten doden. Maar hij spreekt ons wel aan met waarheid, echte waarheid. Die stem die je uitlegt hoe je leven echt in elkaar zit als je ’s avonds in bed ligt na te denken: daarom ben ik daar zo blij mee en daar zo bang van. Die ander, die je aanspreekt: moeilijk hè, rustig zijn, ontspannen. Die film die tot je door laat dringen hoe rijk je bent en hoe weinig je deelt met anderen. Die droom die je nooit hebt kunnen vergeten, waarin iemand je liet merken echt van je te houden. Dat moment dat de vergankelijkheid van je eigen leven tot je doordrong: al dat mooie en goede en lieve en sterke, het blijft niet, echt niet. En ga zo maar door. Zelfs Boris wordt, zo klein als hij is, straks al door God aangesproken met waarheid over zijn eigen leven. Let maar op. Op allerlei manieren kun je merken dat de Geest die hier is uitgestort als water ook bij jou langs stroomt.

Misschien kabbelt het eerst wel vriendelijk of stroomt het als kleine golven het strand op: pootje baden in de waarheid. Wat heb je allemaal wel niet gekregen in je leven? Wat doe je er eigenlijk mee? Was dat echt je doel in je leven? Is dat de moeite waard om voor te leven? Misschien zit er wel een groot gat in je bestaan, waardoor het water met grote kracht langs loopt en je meesleurt, alles op de kop: als iemand dit van mij weet, is mijn leven voorbij… Wie weet is het ook maar een klein probleem, laten we zeggen een klein gat, zo’n klein trekje van zelfdestructie dat het leven en de energie uit je wegzuigt. Maar als iemand erover begint word je boos, want er is toch niets aan te doen en wat zeur je trouwens. Toch laat God zijn water erlangs lopen en maakt je telkens weer nat: kom op, word eens eerlijk. Dat is hier begonnen, in Jeruzalem: God zelf zoekt jou en spreekt jou aan, eerlijk en open, met echte waarheid.

[sheet 9] Oké, dan nog een stukje van de zin. Hij spreekt jou aan met goede woorden. Want als je je aangesproken weet en vraagt: maar wat moet ik dan doen?, is er altijd weer van Gods kant het typische vervolg: je moet èn je kunt opnieuw beginnen want ik wil je in Jezus’ naam alles vergeven waar je mee zit, van alles genezen wat je leven nu tekent. Je hoeft je niet groot te houden, integendeel, roep Jezus er bij, laat nu eens van je houden, geef je over aan echte liefde, laat je onderdompelen in die stroom van wind en vuur en water, laat je meenemen, ik zal je bezielen en je leven eens helemaal in bloei zetten. Dat is hier begonnen, dat God zelf over de aarde trekt, op zoek naar mensen, naar jou vanmorgen, en allerlei mensen en dingen en gebeurtenissen en dromen en woorden en noem maar op inschakelt om jou aan te spreken met waarheid en liefde: echt goede woorden.

Dat typerende begint meteen in het verhaal van vanmorgen. Mensen tot wie doordringt dat zij de moordenaars van hun eigen redder zijn worden aangesproken niet maar met: dit hebben jullie gedaan, maar vooral met: begin opnieuw, en ga anders leven, er is vergeving, er is een tweede kans, er is een nieuw begin. De man die spreekt weet er alles van: hij had Jezus dan wel niet gedood, hij had hem wel in de steek gelaten en gezegd dat hij hem niet kende. En hij had opnieuw mogen beginnen. Er is zelfs leven uit de dood. Kijk maar naar Jezus. Laat je dopen, laat je onderdompelen in zijn naam en zijn dood en opstanding gelden ook voor jou en worden door de kracht van zijn bezielende Geest tot een kracht van nieuw leven, van ware woorden, van daden van liefde en trouw in je bestaan. Toch altijd weer opnieuw mogen beginnen, leer het Boris ook maar.  En: je bent gedoopt, laat je dan ook meenemen door het water van ware woorden en daden van liefde. Dat is hier begonnen.

En in steeds wijder kringen is het water dat hier is uitgestort de wereld over getrokken. Zoveel mensen hebben er nieuwe levenskracht door gekregen. Zoveel mensen hebben gemerkt dat dit water in jouw leven geen fanatisme en hardheid oplevert, maar liefde, vreugde en vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing. Wie heeft daar nu iets tegen? Sterker nog: zoveel mensen die eerst echt slechte mensen waren zijn door de invloed van deze Geest goede mensen geworden, net andersom als Richard Dawkins zei.

Nee, niet iedereen. Je kunt je afschermen tegen de bezieling van Jezus zoals je je tegen water kunt afschermen, en tegen vuur, en tegen wind. Er waren er meer in Jeruzalem dan de drieduizend die zich metterdaad lieten dopen op die dag. Je kunt je zelfs in de kerk afschermen tegen de invloed van Jezus en je eigen eigenwijze en zelfs soms uitermate slechte gang gaan. Niet alleen in de Rooms-Katholieke kerk gebeuren huiveringwekkend slechte dingen. Niemand mag dat met een snel spreken over vergeving toedekken. Als God mensen zoekt is dat altijd ook met waarheid en zijn goede woorden komen nooit tot mensen zonder dat begin: keer u af van uw huidige leven. Laat zien dat je ervan af wilt, alleen dan kan ik je ervan af helpen. Alleen als je me je leven geeft kan ik het genezen.

Maar dat is wat God wil, waar hij jou voor zoekt, waar hij jou mee aanspreekt: kom maar, ik ken je, ik weet alle echte waarheid over je, en ik houd van je zo waar als Jezus leeft en zijn Geest over de aarde gaat. Dat is Gods woord voor mij vanmorgen, en voor jou, en voor allen die hier nog niet zijn. Geef het door. Laten we bidden.

gehouden in: Amsterdam-ZW, 23 mei 2010

Keynote

sheet 1

Het is begonnen…

sheet 2 en 3 zie in tekst

sheet 4

Het is begonnen en er hoort een feest bij

sheet 5

Het is begonnen:
God zelf zoekt jou
en spreekt jou aan
met goede woorden

sheet 6

Het is begonnen:
God zelf zoekt jou

sheet 7 zie boven

sheet 8

Het is begonnen:
God zelf zoekt jou
en spreekt jou aan

sheet 9

Het is begonnen:
God zelf zoekt jou
en spreekt jou aan
met goede woorden