Preek over zondag 7 Heidelbergse Catechismus

orde middagdienst
votum en groet
zingen: Psalm 47,1.4
gebed
zingen: Liedboek 328
Schriftlezing Romeinen 1:1-18
zingen: Liedboek 90,4-6
preek over Zondag 7
zingen: Liedboek 90,2.3
geloofsbelijdenis van Nicea
zingen: Psalm 113
gebed
inzameling gaven
zingen: NGK 64
zegen

In de kerk hebben we van God geleerd dat het niet waar is, wat heel veel mensen denken. Een aantal mensen denkt bijvoorbeeld nog dat het afgelopen is als ze sterven. Na de dood volgt niets. Zo denken is uit de mode, maar het komt nog voor. En het is niet waar. Veel meer mensen denken intussen dat er na de dood nog wel ‘iets’ volgt, en dat niet alleen, ze denken ook dat het wel een goed ‘iets’ zal wezen. Als je tenminste niet al te beroerd je hebt gedragen. De doden worden onbekommerd toegesproken. Ze horen vast, ergens, hoe dan ook, wat wij over ze zeggen. Mensen ervaren de aanwezigheid van hun overleden geliefden en vinden daar troost bij. Ergens zijn ze er nog, en in dat ergens is het natuurlijk goed. Maar het is niet waar. Zo makkelijk gaat dat niet.

Krijgen dan alle mensen door Christus het heil terug? Nee. Nee, alleen de mensen die bij Jezus horen worden gered en komen straks ergens waar het goed is. De anderen komen ergens waar het slecht is. Dat weten we, ook al weten we niet precies wat we ons erbij moeten voorstellen. Maar ook in zijn vaagheid is dit weten iets wat geen goed gevoel geeft. Het voelt asociaal. Waarom wij wel en zij niet? Dat zijn toch ook beste mensen, een paar uitgezonderd dan? Als God dan liefde is, had hij dat dan niet wat beter kunnen regelen, wat ruimhartiger? Dat mensen wat andere ideeën hebben dan wij kan toch geen reden zijn om ze eeuwig te laten branden in de hel?

Stel nog een tijdje van dit soort vragen en je gaat je haast vanzelf schamen voor het evangelie. Dat is toch al iets waar we in West-Europa lang last van gehad hebben. Bang om uitgelachen en niet serieus genomen te worden, bang om alle frustraties met de kerk over ons heen te krijgen, hielden we ons geloof voor onszelf. We schaamden ons ervoor en trokken er dus een dikke jas van ‘doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg’ overheen aan. Nu zo ongeveer iedereen weer op de een of andere manier religieus aan het worden is gaat die overjas weer uit. We praten weer over ons geloof, mensen vragen er weer naar, maar helemaal vrij voelen we ons nog steeds niet. Over de hel zwijgen we als het graf en we lopen zorgvuldig heen om de hete brij van dat nee hier. In Jezus geloven geeft rust, ruimte, troost, bemoediging, diepgang aan je leven, kleur en nog een heleboel fijne dingen die iedereen wil hebben, maar redding voor mensen die anders verloren gaan, dat komt er maar heel moeilijk uit. Daar dragen we dan misschien geen dikke jas meer over aan, maar toch wel een stevige trui, die zo makkelijk niet uit gaat. We schamen ons ervoor.

Paulus had van die trui geen last, dat is wel duidelijk. Hij schaamde zich over van alles, vooral over zichzelf, maar niet over het evangelie, juist als evangelie van redding, van ontsnapping aan de dood. Nee, het loopt niet zomaar met allerlei mensen goed af, omdat ze zich toch wel redelijk gedragen hebben. Wij voelen ons daar wat ongemakkelijk bij. Paulus laat daar niets van merken. Waar komt dat verschil vandaan? Ik denk door twee dingen, die als binnen- en buitenkant bij elkaar horen. Het ene is dat wij ook, net als de meeste mensen om ons heen, eigenlijk, diep in ons hart, ervan uitgaan dat er met mensen niet zoveel mis is. Je hebt sterke en zwakke kanten, en die horen vaak ook nog bij elkaar, je maakt de nodige fouten en vergissingen, natuurlijk. Maar uiteindelijk zal het toch wel meevallen. Het andere, de buitenkant, is dat wij ook, net als de meeste mensen om ons heen, ervan uitgaan dat geloven iets is als bepaalde ideeën, bepaalde overtuigingen hebben; dingen weten, vinden dat dingen zo zijn.

Neem die twee samen en het evangelie wordt automatisch asociaal. Toch? Met best aardige mensen het niet goed laten aflopen omdat ze toevallig niet de goede ideeën hebben en niet de goede overtuigingen geleerd hebben gekregen, als dat niet asociaal en oneerlijk is… Maar zo is het niet. Mensen zijn niet best aardig en geloven is niet iets als wat ideeën en overtuigingen hebben. Ik heb expres even doorgelezen in Romeinen tot en met 1:18. In het evangelie openbaart zich redding door geloof, maar vanuit de hemel (voor iedereen zichtbaar en merkbaar) openbaart zich Gods toorn over al het kwaad en onrecht van hen die met hun onrechtvaardigheid de waarheid geweld aandoen. En verderop bouwt Paulus dat uit tot op de meest algemene stelling dat iedereen gezondigd heeft en de nabijheid van God mist. Mensen zijn niet best aardig.

En dat heeft Paulus onder meer ontdekt omdat geloven niet maar wat overtuigingen hebben is, mooie, vrome ideeën, uit de bijbel of zo. Ik pak even een paar kerngedachten uit de vorige twee preken op: geloven is Jezus volgen als de Koning die zegt: volg Mij! geloven is doen wat je gezegd wordt als hij wordt aangewezen als Zoon van God, de Geliefde: luister naar Hem! Volgen en luisteren. Doen. Leven. Geloven in Jezus is een manier van leven waarin alles draait om hem. Je wordt er zelf helemaal bij ingeschakeld: volgen en luisteren, je richten op hem en je laten geven wat hij uitdeelt.

Geloven in Jezus is een manier van leven waarin alles draait om hem. Alleen op die manier merk je dat het evangelie over Jezus, die Zoon van David en die Zoon van God, Gods reddende kracht is. Als je het er alleen maar in theorie mee eens bent (ja natuurlijk, Jezus is God en mens, Davids Zoon en Gods Zoon), dan maakt dat verder niets uit in je leven. Pas als je Jezus volgt en naar hem luistert gaat hij je leven veranderen. Dan merk je dat je gered wordt en dan merk je tegelijk, in dezelfde beweging mee, hoe nodig dat was. Zodra je in jouw leven probeert alles om Jezus te laten draaien merk je dat jij zelf niet best wel aardig bent. Zodra je naar hem luistert als hij zegt: ontvang mijn Geest, heilige Geest, en die Geest in jou aan het werk gaat, merk je dat er nog meer geesten in jou aan het werk zijn. Als God zo aan je gaat trekken, dan merk je pas echt waar het tegenspartelt. En dan kom je zomaar uit bij Paulus: je schaamt je eindeloos over jezelf, maar niet over het evangelie. Dat is echt Gods reddende kracht.

Terug naar het begin van de preek. We weten dat wat heel veel mensen denken niet waar is, zei ik. Het is niet zomaar afgelopen en loopt niet zomaar goed af met mensen. Maar wat voor soort ‘weten’ is dat eigenlijk? Theorie? Dat is gewoon waar? Alleen maar een stellig weten waardoor ik alles voor waar houd wat in de bijbel staat? Maar dát geeft een heel slecht gevoel, en roept allerlei vragen en twijfels op die uiteindelijk van dat stellig weten weinig over laten. Als het evangelie theorie is, is het binnen de kortste keren een bundeltje ideeën waar je je voor schaamt, een privé-mening, iets wat je maar liever voor jezelf houdt, en wat in je eigen leven ook weinig tot niets uithaalt.

Maar als geloven in Jezus nu eens een manier van leven is waarin alles draait om hem: volgen en luisteren; hij is de koning, op wie je je richt, hij is de Zoon van de Gevende, die uitdeelt en van wie je ontvangt. Als geloven nu eens leven is, wat voor soort weten is het dan? Ik zou zeggen: dan wordt het weten uit ervaring. Je merkt dat het met jou niet zomaar goed afloopt; je merkt hoeveel kracht er nodig is om jou los te trekken van je egoïsme en haat; je loopt er tegen aan hoeveel God in jou moet investeren voor je ook maar een beetje echt goed gaat functioneren, leven uit liefde en trouw. Je weet het niet maar, maar je merkt het: zonder die reddende kracht van God loopt het echt niet goed met me af. En omgekeerd: je merkt het: alleen door die reddende kracht van God loopt het wel goed met me af. Al levende, al doende, bezig Jezus te volgen en naar hem te luisteren, blijkt het betrouwbaar wat in de bijbel staat, blijkt het vertrouwen waard wat hij zegt.

Wat hier steeds beslissend is, en wat ik ook het belangrijkste vind van de preek vanmiddag is dat geloven in Jezus een manier van leven is waarin alles draait om hem: volgen en luisteren. Alleen dan werkt het, alleen dan merk je dat het evangelie een kracht is, alleen dan merk je hoe sterk Jezus is, sterker dan alles wat zich in jou tegen hem verzet. Als je de Koning volgt, dán merk je dat hij werkelijk de Koning is en dat wat hij zegt betrouwbaar is (en niet maar waar). Als je naar de Zoon luistert, dán merk je dat hij werkelijk de gever van de Geest is en dat je kunt vertrouwen dat hij jou werkelijk uitdeelt: vergeving, gerechtigheid, heil, kortom heilige Geest.

Maar je moet in dit kader blijven, dat van geloven is een manier van leven met Jezus. Anders zie je de boel onder je handen uit elkaar vallen. Kijk naar je bijbel lezen. Dat heeft een enorm eenvoudige kern. Want het gaat er om dat je Jezus volgt, dat je je leven werkelijk richt op hem. Nu, Jezus vind je via de bijbel en nergens anders. Lees dan wat er staat, versta wat je leest, dat wil zeggen: denk er over na wat het voor jou betekent, en doe dan wat je verstaan hebt. Breng het in praktijk. In je leven blijkt het betrouwbaar. Je hoeft echt niet op zoek naar een woord van God voor jou. Het leeft van de woorden van God voor jou in de bijbel. Ook wij hebben Mozes en de profeten, en nog wat apostelen ook, en naar hen moeten we luisteren. Dan komen we veilig thuis achter Jezus aan. Maak het ingewikkelder en je verliest uiteindelijk jezelf in twijfel en onzekerheid, hoe vroom ook verpakt. De Koning zegt: volg mij. Nou, doe dat dan ook.

En net zo bij je bidden, bij je jezelf openen voor God, voor zijn Zoon. Luister naar hem, de Zoon, de Geliefde. Dat betekent allereerst altijd: ontvang wat hij je geeft. Ontvang zijn Geest, ontvang zijn vergeving, ontvang zijn goedheid. Nou, doet dat dan ook. En bid in vertrouwen dat God werkelijk gegeven heeft en werkelijk geeft wat jij in jouw leven nodig hebt. Zeg Vader tegen hem in je gebed en leef met hem als je hemelse Vader. Breng het in praktijk en in je leven blijkt het vertrouwen waard. Alles wat dit ingewikkelder maakt doet er afbreuk aan, al zijn het de vroomste theorieën over ervaringen en gaven. Als Jezus wordt aangewezen als Zoon van God, klinkt het: luister naar hem. Nou, doe dat dan ook.

Geloven in Jezus is een manier van leven waarin alles draait om hem: volgen en luisteren. Het is in die manier van leven dat we gered worden, niet door wat overtuigingen of zo, maar werkelijk door Jezus zelf. Nu gaan we vanavond en verder weer allerlei mensen spreken die dat niet kennen. Ik denk dat we ze alleen echt iets te zeggen hebben als we kunnen spreken vanuit onze eigen manier van leven met Jezus, dat we kunnen vertellen over hoe het bij ons gaat en niet maar over wat wij vinden. Ja, ik denk ook vaak genoeg dat ik best aardig ben en dat ik er dus recht op heb dat het wel goed met me afloopt. Maar als Jezus me de echt goede kant op roept, dan merk ik dat het niet waar is. Dan merk ik dat ik veel te makkelijk tevreden ben met compromissen, met halve liefde en gebroken trouw. Jezus is daar niet tevreden mee. Hij werkt aan een goede wereld, vol zuivere liefde. Daarom werkt hij ook aan mij. Hij wil dat ik hem volg, naar hem luister. Als je dat niet wilt, als je niet aan 100% liefde en trouw, recht en eerlijkheid, goedheid en pracht wilt, wat zoek je dan in de hemel of op de nieuwe aarde? Als ik kijk wat Jezus me geeft, dat is zoveel extra, zoveel meer dan ik uit mezelf heb. Ik merk dat ik gelukkiger wordt dan ik ooit ben geweest met God in Jezus. Joh, als je dat allemaal niet hebt, dan mis je het belangrijkste. Al voel je je gelukkig, je kunt gelukkiger worden. Dat is allemaal niet een kwestie van weten of van waarheid. Dat zegt mensen meestal niets. Het is een kwestie van leven, van ervaring.

En dat wil het ook zijn. Zo vaak vinden we juist in de mond van Jezus zelf de woorden: wie heeft, die zal gegeven worden, maar wie niet heeft, ook wat hij meent te hebben zal hem ontnomen worden. Dat gaat juist hierover. Als je het evangelie niet leeft, zie je het tussen je vingers doorglippen, maar als je het leeft wordt het al levende meer, veel meer dan je ooit kan denken. Geloven in Jezus is echt een manier van leven waarin alles draait om hem. Juist in je leven blijkt hij dan je koning en je redder. Het gaat hem niet om wat je denkt, maar echt om jou. Laat het ons dan echt om hem gaan, levend. Amen.

gehouden in: Amsterdam-ZW i.c.m. CGK/NGK De Bron, 25 juli 2010
in een eerdere versie gehouden in: Loenen-Abcoude, 1 mei 2005
Amsterdam-ZW, 28 januari 2007