Preek over Lucas 2:9

orde morgendienst
welkom
votum en groet
zingen: Liedboek 135,1
zingen: Liedboek 134,1.2
zingen: Opwekking 288
zingen: Opwekking 298
Schriftlezing Lucas 2:1-20
preekje over Lucas 2:9
zingen: Opwekking 595
bijbelverhaal (Remmelt Knigge)
zingen: NGK 85,1.2.4
gebed
mededelingen
inzameling gaven
zingen: Opwekking 481
zegen

Engelen zijn weer helemaal in, en niet alleen met kerst. Er is meer tussen hemel en aarde. Engelen zijn daar de good guys, daar gaan talloze mensen van uit. Een flink aantal weet er ook erg veel van, namen en rangen incluis. Veel mensen fantaseren er graag over en hoe meer dat gebeurt des te meer ervaringen hebben mensen ook met engelen. Hoe ze er dan uitzien en wat ze dan kunnen hangt er maar net vanaf welk groot verlangen van mensen er aan het woord is of welke film of televisieprogramma er net geweest is. Na de films over Tolkiens In de ban van de ring is de figuur van de engel bijvoorbeeld gaan vervloeien met die van de elf. Gabriël en Galadriël klinken nog aardig hetzelfde ook. Vanavond trouwens deel twee op televisie.

Kijk je naar de grote ontwikkelingen in onze samenleving dan zie je één op één dat hoe meer mensen onzeker worden over zichzelf, over wat mens zijn is, over wie ze werkelijk zijn, over of communicatie wel lukt, des te meer de belangstelling voor engelen (en andere tussenwezens) groeit. Misschien kunnen we van hun ervaring leren, in ieder geval hebben we behoefte aan troost en begrip en de oplossing van onze problemen. Zo zie je engelen onzichtbaar voor de mensen rondgaan in Wim Wenders’ Der Himmel über Berlin, en in mensengestalte meedoen in de populaire serie Touched by an angel van de EO. De engel is een soort sublimatie geworden van de therapeut, zelfs nog zonder uitvoerige gesprekssessies omdat-ie je zo ook wel begrijpt.

Van hieruit valt het me even extra op dat die herders zich hier het klaplazarus schrikken als die engel verschijnt. En dat is in de bijbel de normale reactie. Twee dingen spelen dan altijd mee, hier ook. Aan de ene kant is er het stralende licht van de Heer. God woont in een voor mensen ontoegankelijk licht, en zijn boodschappers dragen dat mee. Het is het licht van totaal zuivere liefde en goedheid, dat heel je leven openlegt. In dit licht word je betrapt in elke onzuiverheid in je leven. Vergroot de ervaring van op heterdaad betrapt worden maar tig keer uit en je begrijpt dat mensen schrikken in dit licht. Aan de andere kant tekent de bijbel engelen als imposante figuren. Het zijn machtige helden die Gods wil uitvoeren. En dat is hier ook zo. De ene engel die hier spreekt is de koerier van een machtig leger hemelse paratroopers. Hij spreekt in de korte zinnen van de soldaat die gewend is korte metten te maken. Vergroot de ervaring van plotseling oog in oog staan met een tot de tanden bewapende marinier maar tig keer uit en je begrijp iets van die herders hier.

Nu is het best aardig om van hieruit eens een rondje te doen over alle engeltjes met kerst en engelen en andere vriendelijkheden buiten kerst om, maar daar gaat het me nu niet om. Zodra je ziet dat er meer dan twaalf legioenen engelen rondlopen op de velden van Betlehem in Efrata begint er nog iets anders te spreken: Jezus doet het zonder. Zijn leger wijst mensen de weg naar de Koning en gaat weg naar de hemel. De Koning zelf blijft als een ingebakerd kind in een voerbak achter. Vanzelf denk ik dan aan die uitspraak van Jezus waar ik al even op zinspeelde. Als hij gevangen genomen wordt, later, zegt hij: Weet je niet dat ik mijn Vader maar te hulp hoef te roepen en dat hij mij dan onmiddellijk meer dan twaalf legioenen engelen ter beschikking zou stellen? (Matteüs 26:53). Jezus doet het zonder. Hij komt als Koning zonder leger, zonder macht, zonder geweld.

Dat was in die tijd nog veel minder voorstelbaar dan voor ons. Zelfs onze koningin, die in vergelijking met een beetje koning van vroeger niet meer dan een symbolische functie heeft, komt niet zonder bodyguards. Tussen de regels door proef je hier bij Lucas overal het contrast met de keizer van Rome. Die kwam nergens zonder zijn leger. Zijn macht was militaire macht en dat moest iedereen weten. Eén grote mond en de legionairs zouden je verpletteren. Maar hier is een andere koning, radicaal anders, met een totaal andere stijl. Hij heeft een leger, machtig en imposant genoeg, maar hij ziet ervan af. Hij doet het zonder. Hij komt zelf. Als een ingebakerd kind in een voerbak. Mens onder de mensen.

En hij wilde dat kennelijk heel duidelijk hebben. Tenminste, als je een compleet leger hebt en dat alleen maar gebruikt om mensen de weg naar jou te wijzen, dan schrijft dat met dikke chocoladeletters uit: ik wil niet werken met macht, met geweld, met dwang, zie je wel, ik zie er van af, vrijwillig. Het risico is voor mij. De verzoeking neem ik zelf op me, het mensenleven draag ik zelf en echt en ik doe niet alsof, tot en met de kruisdood toe. Deze koning stuurt zijn hele leger naar huis en komt zelf het kwade overwinnen door het goede. En als hij zelf dan verschijnt als een heel gewoon ingebakerd kind in een heel gewone voerbak, dan schrijft dat in dezelfde grote letters uit: het gaat mij om jou, mens onder de mensen als jij bent. Ik sleep jou niet met de haren bij mijn leven, maar ik identificeer mij met jou en spreek jou aan. Ik ontbied jou niet, maar ik nodig je uit, zelf, ik kom je vragen.

Helemaal verzacht is dat hetzelfde licht van de Heer dat de engel hier omgaf. Het is het licht van liefde en leven, van vrede op aarde voor alle mensen die God liefheeft. Maar het is gedimd, het verblindt niet meer, maar lokt, nodigt, vraagt. Van de engel moeten we naar Jezus zelf toe. En dat is steeds de boodschap van engelen als het om Jezus gaat. Ze spreken mensen aan, hier bij zijn geboorte, en straks bij zijn wedergeboorte, en ze wijzen hen de weg: wat zoek je de levende bij de doden? kijk naar een kind, in een doek gewikkeld in een voederbak. Hij is het. Wat hij ook zegt, doe dat. Hij is de Messias, de Heer.

Wat er in alle verwarring van het mensenleven tegenwoordig ook over engelen wordt gezegd en gedacht en verbeeld en verfilmd, onthoud in ieder geval dit: de Koning van alle engelen deed het zonder zijn leger, zelf, voor jou, en heel zijn leger, iedere ware engel zal je de weg wijzen naar hem en naar niemand anders. Hij is het. Wat hij ook zegt, doe dat. Hij is de Messias, jouw Heer. Laat je aanspreken door hem. Laten we voor hem dan ook zingen. Amen.

gehouden in: Amsterdam-ZW i.c.m. Akergemeente, 25 december 2006