Preek over Handelingen 2:1-13

orde morgendienst
welkom
zingen: E&R 313
zingen: Opwekking 474
stil gebed
votum en groet
zingen: Psalm 131
gebed
Schriftlezing Jesaja 66:7-13
preek over Handelingen 2:1-13
luisteren: Iona 29
lezen Romeinen 8:12-17
zingen: Opwekking 598
gebed
mededelingen
inzameling gaven
zingen: NGK 105,1.2.3.8.9
zegen

Moederdag op Pinksteren, of Pinksteren op moederdag, net hoe je het zeggen wilt. Kunnen we ons in de kerk natuurlijk niets van aantrekken. Maar het is veel leuker de combinatie maar eens te maken en naar de Heilige Geest te kijken als moeder. Vandaar het thema voor deze dienst: De Geest wil ook jouw moeder zijn.

Dat is beeldspraak, natuurlijk, zoals al ons spreken over God. God de Vader is geen man en de heilige Geest is geen vrouw en alleen daarom al niet letterlijk je moeder. Alles wat we over God zeggen zeggen we nu eenmaal in beelden en termen uit ons leven hier. Dat is logisch. We hebben geen andere mogelijkheden als mensen op aarde. Tegelijk werken die beelden en termen ook als een bril, met al dan niet gekleurde glazen, cilinder, voor ver of dichtbij zien. Je ziet sommige dingen scherp, andere vallen weg. Neem een ander beeld of een andere term en alles verschuift: je ziet andere dingen, die je eerst misschien niet zo waren opgevallen, en andersom.

Daarom kan het geen kwaad als we vanmorgen eens even door de bril van de Geest als moeder naar haar kijken. Het is misschien wat onwennig. Ook al weten we eigenlijk best dat het zo simpel niet ligt, meestal denken we toch vanzelf over God als mannelijk. Je merkt het als iemand je eens rechtstreeks de vraag stelt: is God een man? Even nadenken misschien, maar dan is het antwoord van de meeste mensen toch wel: nee. Is God een vrouw dan? Nou, daar hoef je helemaal niet over na te denken: natuurlijk niet.

Toch is dat zo vanzelfsprekend niet. Zoals een moeder haar zoon troost, zo zal ik jullie troosten, lazen we net bij Jesaja. Juist als het om troost gaat, wil God de Váder van Jezus al als een móeder voor ons zijn. Als een kind aan de borst van haar moeder kun je rust vinden bij God, zongen we in Psalm 131. En zeker als het over de heilige Geest gaat is er alle reden eens naar haar te kijken als moeder. Geboren laten worden, baren, dat doen mannen niet. Leven geven in die heel directe zin van ter wereld brengen, dat is niet de rol van de vader. Het is wel het typische werk van de heilige Geest, die Heer is (dat betekent: die zelf God is) en die levend maakt.

Laten we vanmorgen dus maar eens even kijken wat er gebeurt als we op Pinksteren de heilige Geest zien komen als iemand die ook jouw moeder wil zijn. Ze laat je geboren worden en ze voedt je op als een nieuw mens. Ze laat je geboren worden, ze voedt je op, als moeder. Zoals je merkt pas ik steeds de persoonlijke voornaamwoorden aan: de Geest als moeder is zij, haar. Binnen de beeldspraak is dat de enige manier, denk ik. Kijk naar de Geest als moeder en je ziet een ‘zij’.

Net als bij een menselijke moeder begint ook bij de heilige Geest alles met baren, met geboren laten worden. De Geest komt je leven binnen als iemand die je wil baren, ter wereld wil brengen, als een nieuw mens. Zo verschijnt ze op Pinksteren in deze werkelijkheid, als degene die de leerlingen tot nieuwe mensen maakt. Ze komt met de tekenen van God zelf: wind en vuur. En ze maakt van deze Galileërs sprekende mensen, sprekend van wat God gedaan heeft in Jezus Christus. Sterker nog, ze spreken in de moedertaal van de mensen die om hen heen staan. Alsof de Geest wil zeggen: ik wil niet alleen van deze mensen de moeder zijn, maar ook echt van jullie. Hoor maar, ik spreek de taal van jullie moeder, waar je je eerste woordjes in hebt gebrabbeld, waar je je eerste stapjes op je levensweg in hebt gezet.

De mensen in Jeruzalem om de leerlingen heen zijn stomverbaasd. Dit zijn toch Galileërs, plattelanders, achtergebleven volk, bepaald niet mensen die bekend staan om hun talenkennis. De mensen zijn echt als nieuwe mensen ter wereld gekomen. Wat ze ook waren, ze zijn nu nieuw. Echt van binnen uit nieuw. Ze bedenken andere dingen, ze zeggen andere dingen. En ze spreken honderduit van Jezus. Dat is hier waar alles om draait op die eerste christelijke Pinksterdag. Wat ze ook zeggen, het gaat om de grote daden van God in Jezus de Messias. Petrus gaat er zo een heel verhaal over houden, maar je kunt er gerust van uit gaan dat de boodschap van alle leerlingen hier aan het begin op hetzelfde neerkomt. Jezus is door God aangewezen als Heer en Messias, en hij heeft nu uitgestort wat je merkt en hoort.

Laten we hier echt eens even op letten. De heilige Geest komt en maakt de leerlingen van Jezus nieuwe mensen. Wat ze dan gaan doen is vertellen over Jezus en over wat God in hem gedaan heeft en doet. Dat is kennelijk het eerste en het belangrijkste waar je aan merkt dat de heilige Geest mensen nieuw maakt, dat ze gaan praten over Jezus. Niet maar dat alles in jouw leven verandert, dat je echt een goed mens wordt. Dat ook, dat blijkt wel uit de rest van de bijbel, maar vooral, zoals hier, dat je gaat spreken van Jezus. Je nieuwe leven draait niet toch om jou, het draait om Jezus, om God. Hier de heilige Geest zo zien komen betekent dus haar ook jou horen aanspreken: Ik wil jouw moeder zijn, Ik wil ook jou als een nieuw, over Jezus sprekend mens, ter wereld brengen. Als ik in jouw leven gekomen ben zul jij ook spreken over God, over Jezus, over wat God in Jezus gedaan heeft en doet. Je hebt het niet meer vanzelf over allerlei mensen-business, nee, je gaat spreken over wat God in jouw leven doet, over wat Jezus voor je betekent. Wat God doet stempelt je leven. Wat je van Jezus krijgt is alles.

Zo wil de heilige Geest jouw moeder zijn. Wie je ook bent en wat je ook gedaan hebt of meegemaakt hebt, als Gods Geest je ter wereld brengt als nieuw mens is het centrale, waar alles om draait, dat je gaat spreken van God, van Jezus. Dat is het grote punt waar je aan merkt dat je door de Geest als nieuw mens geboren bent. Jezus is niet meer iemand van vroeger, iemand die lang geleden leefde en nu dood is, nee, hij leeft en hij leeft voor jou, en dus heb je het als het even kan over hem. Jij bent niet groot of goed of bijzonder, Jezus is groot en goed  en bijzonder. Jij bent niet perfect geworden plotseling, niet alles lukt wat je wilt en bedoelt. Je hebt altijd ook reden om te vertellen over Jezus die jouw kwaad gedragen heeft en jou vergeving geeft. Maar je leven cirkelt niet meer om jezelf. Je kunt vertellen over God die redt, over Jezus die je in de ruimte zet, over de enige echte verlosser die jou ook bevrijd heeft van je verleden.

En ik denk dat het echt geen kwaad kan als we daarbij echt even aan de heilige Geest als moeder denken. Een bevalling is niet iets dat even snel gebeurt, en waar je als moeder maar nauwelijks bij betrokken bent. Het is hard werken en het vraagt alles van je. Dan gaat het weer snel, dan weer lijkt het eindeloos te duren. Zo is het ook met het nieuw maken van mensen door de Geest. Het is echt hard werken voor de Geest om ons ter wereld te brengen als mensen die over Jezus spreken. Het duurt ook. Uiteindelijk is onze geboorte door de Geest pas af als we als helemaal nieuwe mensen op Gods nieuwe aarde zullen leven, waar alles spreekt van God, van Jezus. Tot die tijd is de Geest nog met je bezig, is de bevalling nog niet klaar. Vaak lukt het nog niet goed om goed te leven, om over Jezus te spreken. Als je terugkijkt in je leven als christen merk je vaak dat er aan je gewerkt is, dat je allerlei hebt meegemaakt dat je vormde, dat je nu helpt om wèl over Jezus te spreken op een goede manier. Een stuk meer levenservaring, een open houding gevonden hebben, rust om niet meer bang te zijn van de eerste vraag, het komt allemaal niet zomaar, op het eerste moment. Je wordt al doende ter wereld gebracht als nieuw mens door de Geest. Maar je merkt dat je als nieuw mens geboren bent als je niet meer kunt zwijgen over God, over Jezus. Als je moet vertellen over die ander die alles voor je is, ook als daar in jouw leven niet alles van terecht komt.

Het is niet voor niets ook, dat je juist daarin merkt dat Gods Geest met je bezig is, niet van afstand, maar van heel dichtbij. Geboren word je ook niet van afstand. Na de negen maanden in je moeder wordt je heel direct door haar ter wereld gebracht. En dan gaat ze niet meteen bij je weg: zoek het nu zelf maar uit, nee, ze zorgt voor je, voedt je, beschermt je, draagt je, koestert je, laat je groeien. Zo direct is het ook als de heilige Geest met je bezig is, om je als nieuw mens ter wereld te brengen. Ze laat je niet het nu maar zelf uitzoeken. Ze blijft op je betrokken, in je, om je heen. Zij is het die je de woorden in de mond legt als je in gesprek bent, zij is het die je de gedachten ingeeft als je nadenkt over wat je van Jezus te vertellen hebt. Niemand is dichter bij jou dan de Geest, juist als je merkt dat je over Jezus wilt vertellen. Zij brengt je ter wereld als mens die niet meer spreekt over zichzelf, niet meer alleen spreekt over allerlei mensen-bla, maar gaat spreken over God, over Jezus, over rust, over redding, over liefde en over vrede.

Zo, van dichtbij, voedt ze je ook op. Bij moeders begint dat met de borst geven, voeden, heel dichtbij. En vanzelf gaat dat over in de combinatie van voeren en met je mee leven, met je spelen, je corrigeren, je allerlei te doen geven. Bij de heilige Geest draait dat om je de bijbel heel dicht bij brengen. Hier in Handelingen zie je dat uitgewerkt worden in het vervolg, de preek van Petrus en verder, het optreden van de leerlingen. Gedreven door de heilige Geest weet Petrus, weten de leerlingen, waar het in de bijbel allemaal om gaat. Ze kunnen precies de kern er uit halen en vertellen wat er gebeurt en wat mensen dus te doen hebben.

Zo komt de heilige Geest onze werkelijkheid binnen en vraagt erom ook onze moeder te zijn. Laat mij jou ook opvoeden, laat mij ook bij jou je allerlei bijbelplaatsen te binnen brengen die je nodig hebt, geef mij ook bij jou de ruimte om de boodschap van de Schriften kracht te geven. Luister naar me als de stem van de bijbel, als de gids die je de weg wijst het leven door. Je hoort me van dichtbij, als in deze of gene situatie je goede gedachten door de ziel gaan, als je niet los kunt komen van een passage uit de bijbel, als je merkt hoe er ten goede aan je getrokken wordt. Je hoort me van dichtbij, als tot je doordringt hoe God al vanouds met mensen bezig is, hoe de boodschap van de bijbel in elkaar zit en hoe jou dat een eigen taak en plek geeft. Je hoort me van dichtbij, als je de weg zoekt in jouw leven, en je daarbij echt wel weet wat goed is. Doe dat dan ook. Luister naar me. Ik open de bijbel voor je, ik wijs je de weg, ik wijs je op Jezus, je grote voorbeeld.

Ook hier weer is het de Geest als moeder die voor ons staat. Ze opereert niet als vader, niet als man, niet als machtige, niet als degene die gehoorzaamd wil worden. Ze opereert als moeder, als vrouw, als iemand die gevolgd wil worden, die overhaalt, die je aan de hand neemt. Laat je leiden door de Geest, zegt Paulus later, laat je aan de hand nemen, ga mee. Maak Gods heilige Geest niet bedroefd, zegt hij ook. Stel haar niet teleur, maak haar niet verdrietig. Ze is de moeder die je opvoedt, die je de weg wijst. Je wilde toch ook niet dat je menselijke moeder verdrietig over je was, dat zij teleurgesteld in je was? Zo komt de Geest op Pinksteren, als degene die de bijbel voor je open legt en je daardoor de goede weg wijst. Ze wil ook jouw moeder zijn, ook jou het leven door leiden, ook jou opvoeden, ook jou inzicht geven in hoe de dingen werkelijk zijn, ook jou tot een mens maken die over God, over Jezus spreekt.

Hoe verder die opvoeding van de Geest reikt, des te meer zul je zien dat er iets als klein-Pinksteren in je leven ontstaat. Hier in Handelingen is het begin, groot en luidruchtig, als de Geest begint met al die leerlingen als nieuwe mensen ter wereld te brengen, ze aan het vertellen zet over God, over Jezus. Intussen gaat het vaak heel klein en stil, zoals moeders vaak leven, op de achtergrond, zorgend aanwezig. Maar het resultaat is dan toch ook dat er mensen opgroeien die in staat zijn anderen over Jezus te vertellen in hun eigen echte moedertaal, de taal van hun hart. Het is me in de kerken al vaak opgevallen hoe er eigenlijk in elke gemeente altijd wel iemand is die jou zo kan aanspreken, en ook altijd wel iemand die jij zo kunt aanspreken, dat de goede boodschap van Jezus echt doordringt, echt je op het hart gebonden wordt. Iemand die jouw moedertaal spreekt, iemand van wie jij de moedertaal spreekt. Let er maar eens extra op. Al die vorming die de heilige Geest je geeft, al die bijbelwoorden die je door het hoofd gaan, al die ideeën waar je in een gesprek iets mee kunt, al die kennis die je hebt opgedaan in je leven tot nu toe — Gods eigen Geest voedt je ermee op, van dichtbij, ze laat je niet alleen, tot een over Jezus sprekend mens, in de moedertaal ook van anderen weer.

Zo verschijnt de Geest op Pinksteren ook ons vanmorgen. Wie je ook bent, ze wil ook jouw moeder zijn en je geboren laten worden als een nieuw mens die spreekt van Jezus, je opvoeden tot een nieuw mens, die spreekt van Jezus in de moedertaal van anderen. Laten we bidden.

gehouden in: Amsterdam-ZW, 11 mei 2008