De grote blogosfeer- en persdiscussie over David Heek zal vast levendig voortgezet worden nu duidelijk is dat hij zijn preekbevoegdheid onder curatele zal mogen houden.

David is een typisch Spakenburgse jonge hond die inmiddels zelf al weet dat stelligheid zijn kracht en zijn zwakte is. Zulke stelligheid levert je niet alleen fans op, maar ook tegenstanders (al dan niet uit angst). Ga je zo preken dan vind je niet alleen mensen die blij zijn dat ‘eindelijk eens’ het evangelie live gebracht wordt, maar ook ‘botsingen met gemeenteleden en kerkenraden’. Als je dan predikant bent krijg je geen beroepen, maar als je telkens voor een jaar toestemming krijgt om in de Gereformeerde Kerken te preken kun je er op rekenen dat er niet automatisch een tweede jaar volgt.

De vergadering van kerken die David de bevoegdheid gaf te preken heeft er even over gedaan. Maar nu is besloten dat hij nog een jaar mag, alleen, nu niet maar onder begeleiding van de altijd voorgeschreven predikant, maar ook nog onder begeleiding van een coach en een ouderling. Je ziet er haast vanzelf zo’n geavanceerde uitrolbare hondenriem bij: flexibel, maar als je het nodig vindt ook dwingend. Handig voor het trainen van jonge honden.

Even terzijde: de hele affaire geeft me een vermoeiend gevoel van oud worden en déjà vu. Ik was een jaar of vijftien geleden een Rotterdamse jonge hond (en die bekken anders dan Spakenburgse). David is door het ND tentoongesteld in al zijn jonge hond zijn — en toen waren de rapen gaar —, ik werd destijds door het ND afgezeken omdat ik in een artikel meer dan één taboe tegelijk geschonden had — en toen waren de rapen gaar. David mocht spitsroeden lopen bij de classis Amersfoort, ik mocht het bij de classis Utrecht. Bij mij liep het af met de sisser van: gedraag je wat verstandiger, bij David loopt het volgens mij af met net zo’n sisser: gedraag je wat verstandiger. Echt radicaal traditioneel systeem-vrijgemaaktendom bestaat niet meer. Nog vroeger was ik geschorst en afgezet en David kansloos bij de verlenging van wat voor preekbevoegdheid dan ook.

Al met al denk ik dat dit besluit (preekbevoegdheid ‘aan de lijn’) vraagt om twee tegengestelde reacties. Je kunt starten bij het ‘systeem’ van de vrijgemaakte kerken, bij de groots opgetuigde kerkelijke bureaucratie, waarin control-freaks de boel dichttimmeren met regels en procedures. Die doen natuurlijk moeilijk als er iemand begint te roepen en te wijzen dat de keizer geen kleren aan heeft. Maar, als alle control-freaks, zijn ze ook hypocriet en opportunistisch: ze hebben in de gaten dat iedereen ze asociaal vindt als ze doen wat ze eigenlijk willen, en dus kiezen ze voor repressieve tolerantie. Je mag wel, maar onder begeleiding. Dat je daarmee ieder kritisch gemeentelid en protesterende kerkenraad gelijk geeft, telt niet, zelfs niet dat hiermee iedereen uitgenodigd wordt om extra kritisch te luisteren als die Heek ergens komt preken. Dat David hier in zijn kerkelijke leven nooit meer van af komt (er blijft altijd een luchtje aan) is kennelijk niet interessant. Of hij iets zinnigs te zeggen heeft is al evenmin erg belangrijk. Er moet een systeem in stand gehouden worden en dat doe je ongeveer zo. Kort samengevat: lullige lui die vrijgemaakten.

Je kunt ook starten bij de mensen in de vrijgemaakte kerken, niet alleen David, maar ook de gemeenteleden en kerkenraden die botsen, de predikanten en ouderlingen in die classis Amersfoort en zo nog een heleboel. Ik weet uit ervaring hoeveel druk gemeenteleden en kerkenraden die ‘botsen’ op een kerkelijke vergadering kunnen uitoefenen. Kennelijk hebben de dominees en ouderlingen in de classis Amersfoort daar weerstand aan weten te bieden. Ik zou raden: ze hebben David gezien en iets van zijn hartstocht voor de Heer, en gezocht naar een weg om hem recht te doen en ook al die mensen die boos zijn geworden door en op hem. Iemand heeft de vondst gedaan: laten we de toch al voorgeschreven begeleiding wat opschroeven. Als David zich niet al te onfatsoenlijk gedraagt heeft hij daar geen last van en alle anderen kunnen terecht bij een dominee, een coach en een ouderling. Wat wil je nog meer? Kort samengevat: goeie gasten daar in Amersfoort.

Het zou mij niet verbazen als er de nodige waarheid in allebei deze reacties zit. Laat ik het zo zeggen: ik ben bang dat er veel waar is van de eerste, de systeem-reactie, en ik hoop dat er veel waar is van de tweede, de mensen-reactie. In ieder geval wil ik hier eens aandacht vragen voor deze tweede mogelijkheid. Stel nu dat je hier niet het zoveelste voorbeeld van een muilkorvend systeem vindt, maar dat je hier mensen treft die zowaar ook nog andere mensen zien staan… Nee, niet alleen David, maar ook de nodige anderen. En daarom zoeken ze een weg — misschien niet de slimste, de beste, de gewenste of de meest sexy waar je in heel schrijvend Nederland om geprezen wordt, maar toch een weg.

Hoe het ook zij, in ieder geval tref je in kerkelijke vergaderingen en in besluiten van zo’n vergadering nooit alleen maar een systeem. Ja, ik weet het, er is een systeem en het heeft altijd weer meer invloed dan je denkt. En natuurlijk, ook kerkenraden en classes en synodes en zo zijn net jeugdbendes: allemaal op zich leuke jongens, maar zet ze bij elkaar en je weet nooit wat er gebeurt — goede kans dat het beter wordt als er wat meer meisjes mee gaan doen, maar dat is een ander onderwerp —. Maar het blijft altijd ook gaan om de dynamiek in contacten tussen mensen. Geen vergadering is gedoemd tot een besluit, zelfs niet als er een regel voor zou zijn. Ook de kampioen mierenneukende regelfetisjist is aanspreekbaar, desnoods op de wijze van de autist. Bovendien is een dergelijk sujet zelfs op een kerkelijke vergadering in de minderheid. Ik maak die vergaderingen nu een jaar of achttien mee. In de meerderheid zijn de best wel goedwillende mensen-mensen, die zich helaas onder andere daarom te snel laten imponeren door dominante en of slim-manipulerende vergader-tijgers. Maar zelfs die hebben een verhaal, een angst, een doel, een leven. Kerken is mensenwerk — en dat betekent niet alleen dat er natuurlijk van alles fout gaat.

Daarom, laat ik het toch nog maar wat verbreden. Ik wilde wel dat ook in heel die fantastische discussie rond (David en zijn opmerkingen over) het al dan niet failliet zijn van traditionele kerken en alle nieuwe vormen van kerk zijn die het beter gaan doen, mensen wat meer aandacht kregen.

Er zijn mensen die graag naar de kerk gaan op zondag. En er zijn mensen die daar niks aan vinden, zeker niet als het altijd volgens de ‘orde van dienst’ en met een lange, ook nog saaie preek moet. Er zijn mensen die houden van een goed stuk zingen in een grote kerk. En er zijn mensen die houden van zingen met tien man en een gitaar. Er zijn mensen die houden van radicaal christen zijn, desnoods de hele wereld op de kop. En er zijn mensen die het allemaal wel prima vinden en hun levensritme ook in hun geloof gevonden hebben. Er zijn boeiende, fascinerende mensen met altijd weer nieuwe ideeën. En er zijn saaie, irritante, dwarse, conservatieve, passieve en luie mensen, die je nooit op iets boeiends zult betrappen. Het maakt geen bal uit hoe je de kerk organiseert of in wat voor systeem je gemeentes dwingt of vrijlaat, je blijft altijd met die mensen te maken hebben.

Tenminste, zolang het om een kerk gaat en niet om een of andere zelf georganiseerde club. De kerk hoort in het evangelie omdat mensen in het evangelie horen. Zeg het hoe je het wilt. Als het evangelie een praktische cursus liefhebben metterdaad is moet je oefenen op mensen, en niet alleen op aardige mensen want daar is geen kunst aan. Als Jezus mensen redt gaat het om mensen die gered móeten worden, en het is normaal dat je dat merkt ook, zo in de dagelijkse omgang. Net als hoeren en tollenaars horen klootzakken, mierenneukers en zeikerds in de kerk. Waar denk je dat het evangelie anders over gaat? Waar moeten ze anders gered worden? En sorry, maar het slaat nergens op om te roepen: er zijn hier te weinig hoeren en tollenaars, laten de klootzakken, mierenneukers en zeikerds ophoepelen.

Ik zou zo zeggen: iemand hier die vindt dat alles wat lijkt op traditioneel kerk zijn oud, vermolmd en niet ver van de ondergang is, prima, wellicht heb je gelijk, in ieder geval heb je meer gelijk dan veel mensen vrezen. Maar je hebt niets aan dat gelijk als je niet probeert ook die andere typo’s die traditioneel kerk zijn het een en al vinden en bovendien verder ook nog irritant zijn een stukje de goede kant op te krijgen, wie weet wel met je mee, omdat je ze als de mensen die ze zijn ziet staan. Of iemand hier die vindt dat al die nieuwe fratsen en modes van nieuwe vormen van kerk zijn en zo vanzelf wel weer uitsterven en dat dan natuurlijk de kerk als vanouds nog staat, wellicht heb je gelijk, in ieder geval heb je meer gelijk dan veel mensen hopen. Maar je hebt niets aan dat gelijk als je niet probeert ook die jeukende experimenterende drukteschoppers een stukje de goede kant op te krijgen, wie weet wel met je mee, omdat je ze als de mensen die ze zijn ziet staan. Als de boeken gesloten worden, de kerk in haar huidige of in haar nieuwe vorm in elkaar kan duvelen, en niemand meer bereid is om iets van een ander te leren, kun je nog zo lekker over systemen praten, maar is het allemaal één pot nat.

Natuurlijk moeten al die zondagschristenen, standaard-niet-nadenkende-en-zeker-niet-radicaal-christelijk-levende, wereldvreemde en in luxe zwelgende gereformeerden nodig uit hun comfort-zone. Ik ben bang dat ík zelf zelfs uit m’n comfort-zone moet. Maar als er één verschrikkelijk slecht argument is om te pleiten voor een nieuwe vorm van kerk zijn, bijvoorbeeld op basis van eten, bidden en liefhebben, dan is het dat mensen uit hun comfort-zone moeten komen. Machtig, wat zie ik veel mensen zwelgen in hun comfort-zone terwijl ze eten en bidden en houden van hun soortgenoten (al dan niet christelijk). Nee, natuurlijk is dat niet de bedoeling. Hallo, wat denk je dat de bedoeling is van al die traditionele manieren van kerk zijn? Gelijk oversteken, lijkt me. Dus niet de sterke voorbeelden van fascinerende nieuwe vormen van kerk zijn vergelijken met de verlepte plantjes van traditioneel kerk zijn, of andersom. Als er één Nederlands mensenslag onmenselijk moeilijk te bekeren is en onwaarschijnlijk lastig om van te houden, dan is het dat van de gereformeerden. Als het je met ons lukt kun je het met iedereen. Als je het met ons niet meer eens probeert is de rest surrogaat.

Jezus zul je nooit betrappen op systemen. Hij heeft het altijd over mensen. Zelfs als hij waarschuwt gaat het niet over het farizeïsme of het schriftgeleerdendom, maar over de Farizeeërs en de schriftgeleerden. Misschien toch maar eens wat van hem leren… In ieder geval is mijn ervaring dat mensen altijd indrukwekkender en belangrijker zijn. Deze hele affaire doet me niet alleen terugdenken aan mijn eigen botsing met het grote kerkelijke systeem vol van de onder vrijgemaakten endemische theologische flauwekul. Het doet me ook denken aan die ene broeder in mijn eerste gemeente. Hij zei: joh, we weten nu wel waar je het allemaal níet mee eens bent. Vertel ons nu eens wat je zelf wel gelooft. Dat had ook de kleur van: leuk wat je van al die systemen vindt, maar kijk nu eens naar ons. Ik gun David ook zo’n broeder, en trouwens iedereen die enthousiast en idealistisch en vol plannen en goede voornemens zit. Bespaar ons alle gevit op traditionele toestanden. Dat weten we nu wel. Ga eens gewoon aan de gang met waar je zo enthousiast over bent, voer je plannen uit en laat zien wat je waard bent. Als je daar een predikant, een coach en een ouderling bij krijgt, geniet ervan. Als het je om mensen gaat kun je daar alleen maar op vooruit gaan. Als het niet zo is maakt het ook allemaal niets uit. Hoe zeiden ze dat ook al weer: To those who know, it goes without saying, to those that don’t, there’s no need.